دست از سر من بردارید!

فرارو- «دولت دوازدهم ادامه این دولت، دولت اعتدال و دولت اصلاحات است.» حسن روحانی این حرف را 23 اردیبهشت در سالن 12 هزار نفری آزادی تهران و در برابر چشم 20 هزار نفر هوادار خود بیان کرد، همان هوادارانی که شعار سر می‌دادند «درود بر روحانی، سلام بر خاتمی»، «روحانی دوستت داریم» و روحانی هم از آنها می خواست تا با شرکت در انتخابات به اعتدال و اصلاحات دوباره سلام کنند. شعار انتخاباتی روحانی دوباره ایران بود با این حال مواضعش نسبت به انتخابات چهار سال گذشته تند و تیزتر به نظر می‌رسد و خیلی‌ها تصور می‌کردند روحانی اگر به ریاست جمهوری‌اش ادامه پیدا کند می‌تواند به وعده های عملی‌نشده اش جامه عمل بپوشاند. خود او هم می‌گفت: «شما می‌گویید که چرا کلیدت بعضی از درها را باز نکرده است؛ من از شما می‌خواهم که بارأیتان به روحانی به او قدرت بازو بدهید.»  اما این روزها اصلاح‌طلبان می‌پندارند زبان حالِ حسن روحانیِ دولت دوازدهم به اصلاح‌طلبان این است: دست از سر من بردارید! از سلام به اصلاحات تا یک کلمه «نشد» روحانی در انتخابات 29 اردیبهشت دوباره انتخاب شد اما گویا خبری از ادامه مسیر دولت اول او نبود. با گذشت سه ماه از آغاز دولت دوم روحانی، هرچند بسیاری از اصلاح‌طلبان هنوز معتقد به حمایت از روحانی هستند، اما انتقادات به دولت از سوی این جریان بسیار به چشم می خورد. بدنه اجتماعی اصلاح‌طلبان هم گویا دچار نوعی سرخوردگی و ناامیدی از روحانی شده ‌است. این موضع‌گیری ها تنها در طول سه ماه اتفاق افتاده است. منتقدان علت اساسی تغییر نگاه خود به روحانی را تنها در یک جمله خلاصه می‌کنند؛ روحانی عوض شده است. به اعتقاد آنها، روحانی نگاهش را از سوی جریان حامی خود به سوی اصولگرایانی مثل لاریجانی چرخانده است و همین موضوع اساس همه رفتارها و تصمیم‌گیری های غیرقابل انتظار روحانی بوده است.   اصلاح‌طلبان منتقد روحانی می‌گویند انتظار داشتند کابینه دوم روحانی چند وزیر زن داشته باشد اما روحانی تنها با یک کلمه «نشد» پرونده وزارت زنان را برای چهار سال دیگر بست. چهره های دیگری هم که خیلی محبوب این جریان سیاسی نبودند در کابینه سمت‌دار کابینه شدند. در کنار اینها عده‌ای از کمرنگ شدن نقش اسحاق جهانگیری در دولت دوم روحانی سخن می‌گویند. علی صوفی در این باره به فرارو گفته: با منصوب شدن محمود واعظی به ریاست دفتر رئیس جمهور می‌شود حضور کنونی آقای جهانگیری را تشریفاتی خواند. واعظی می خواهد به جریان اصولگرا چراغ سبز نشان دهد. یک کار برای چراغ سبز نشان دادن به آن جریان می تواند این باشد که آقای واعظی بخواهد آقای جهانگیری را دور بزند. حصری برای شکستن وجود ندارد!  انتقاد دیگر اصلاح‌طلبان به روحانی که از سوی بدنه این جریان سیاسی مطرح می‌شود، موضوع حصر است. حامیان این جریان سیاسی در مبارزات انتخاباتی خواستار رسیدگی به موضوع حصر از سوی دولت شده بودند؛ وعده‌ای که از سوی حسن روحانی مطرح شد اما نه تنها نتیجه‌ای نداشته است بلکه هر از چندگاهی شایعاتی درباره وضع محدودیت جدید درباره سیدمحمد خاتمی شنیده می‌شود. همین دیروز بود که علی شمخانی، دبیر شورای عالی امنیت ملی به کلی منکر اصل حصر شد. او در اظهاراتی گفته: واژه حصر واژه درستی نیست این آقایان مدنظر شما در حصر نیستند. اخیرا آقای کروبی درخواست کرد که آقای دوستی را ببیند و انجام شد. این اظهارات با واکنش حسین کروبی، فرزند مهدی کروبی رو به رو شد. او گفته: فرد دیدارکننده با آقاى کروبى را نهادهاى امنیتى انتخاب کردند نه محصورین. حسین کروبی گفت: نخست برای آقای روحانی متاسف هستم که دبیر شورای امنیت ایشان این چنین در مورد حصر توضیح می‌دهد. آقای شمخانی در این اظهارات منکر حصر شده است. این سخن ایشان هم به استناد ملاقات یکی از اعضای شورای مرکزی حزب اعتماد ملی با آقای کروبی است. وی تصریح کرد: برای آقای شمخانی نیز متاسف هستم که به جای آنکه بگوید در این ۵ سال برای رفع حصر چه کاری کرده صورت مساله را پاک می کند.  آقای روحانی اگر وارد تعاملی با اصولگرایان شده‌اید، هر دو در اشتباهید صادق زیباکلام، استاد دانشگاه و فعال سیاسی نیز در گفت و گویی که با فرارو داشته از نارضایتی و دلسردی 24 میلیون رای دهنده از روحانی سخن گفته است. او گفته: یک سرخوردگی و یک احساس ناامیدی گسترده، نه تنها در بین اصلاح طلبان، بلکه در بین آن 24 میلیونی که به آقای روحانی رای داده‌اند به وجود آمده است. در دولت اول به نظر می‌رسید که روحانی تلاش می‌کند تا پاسخ گوی مطالبات آن 19 میلیونی که به او رای داده اند، باشد. اما با کمال تاسف باید بگویم آقای روحانی هیچ اصراری ندارد که پاسخگوی مطالبات این 24 میلیون، دانشجویان، اصلاح‌طلبان و کسانی باشد که شبانه روز در ستادهای او فعالیت کردند.  این استاد دانشگاه همچنین در نامه ای سرگشاده به رئیس جمهور نیز نوشته: آقای دکتر روحانی، اگر به‌راستی وارد تعاملی با اصولگرایان شده باشید، هم شما و هم آنان سخت در اشتباهید. سرخوردگی از عملکرد شما زمینه را نه برای آقای دکتر علی لاریجانی و نه برای هیچ اصولگرای دیگری مهیا نخواهد کرد. بلکه راه را برای ظهور یک پوپولیسم دیگری همچون تیر۸۴ مهیا خواهد کرد. با این تفاوت که مرحوم آیت‌الله هاشمی رفسنجانی دیگر وجود ندارد تا پوپولیسم سال۱۴۰۰ وی را به‌عنوان سمبل اشرافیت به‌پای توده‌های محروم بیفکند. اتفاقاً نامزد پوپولیست۱۴۰۰جنابعالی، اصولگرایان میانه‌رو ازجمله برادران لاریجانی را مسبب فقر و فلاکت توده‌های محروم هدف قرار خواهد داد؛ دقیقاً همان موجی که آقای احمدی‌نژاد سال ۸۴علیه مرحوم هاشمی به راه انداخت. امتیازاتی که روحانی می‌دهد باعث ناامیدی مردم می شود علی تاجرنیا، فعال سیاسی اصلاح‌طلب درباره نوع ارتباط اصلاح‌طلبان و روحانی بعد از انتخابات اردیبهشت 96 به فرارو می گوید: گفتمان و ادبیات آقای روحانی کاملا یک گفتمان متفاوت و محافظه کارانه است. تغییر رویه ای که در دولت دوم آقای روحانی شکل گرفته، نه تنها برای سیاسیون که برای مردم هم ملموس است. اگر به ترکیب کابینه نگاهی بیندازیم و آن را با دولت گذشته آقای روحانی مقایسه کنیم می بینیم وزرای فرهنگی، آموزشی و سیاسی دولت حاکی از رویکرد محافظه کارانه دارد. بخشی از این مساله مشکلات اقتصادی، سیاسی، بین المللی و تغییر هیات حاکمه آمریکاست که شرایط را برای کشور دشوار کرده است.  این فعال سیاسی اصلاح‌طلب ادامه می‌دهد: این موضوع تا حدودی قابل درک است و باید به آقای روحانی کمی حق داد. اما تجربه گذشته نشان می دهد وقتی دولتمردان خواسته اند بیشتر در تعامل با جناح مقابل باشند و فضای آرامی را طی کنند بعضا مجبور به دادن امتیازاتی شده اند که به  ناامیدی مردم و رویگردان شدن آنها منجر شده است.  به اعتقاد تاجرنیا، مردمی که در دور دوم، آقای روحانی را انتخاب کردند با وجود آنکه دولت در حوزه اقتصادی توفیقات جدی نداشت، بحران‌های آقای روحانی را درک می‌کردند. بنابراین در دور دوم این انتظار را دارند که جهت گیری های دولت در راستای منافع مردم و خواسته های آنها باشد. این تغییر رویه باعث یاس و ناامیدی می شود. در گفت و گوهای مردم و کسانی که به آقای روحانی رای داده اند آثاری از این سرخوردگی را می‌توان مشاهده کرد. اما به واسطه اینکه بخواهیم سیاسیون و منتقدین انتقاد نکنند و تنها حمایت کنند، این موضوعات مشکلات مردم را حل نخواهد کرد.  مشکل انتخابات آینده اصلاحات و اعتدال نماینده مجلس ششم ادامه می دهد: اصلاح طلبان و چهره های سیاسی و احزاب هیچ کدام از رایی که در دور دوم به آقای روحانی داده اند پشیمان نیستند. اگر هم به عقب بازگردیم باز هم به روحانی رای خواهیم داد. اما این دلیل نمی شود که چون آقای روحانی دیگر به رای مردم نیاز ندارد و کشور در شرایط خاصی  قرار دارد به خواست مردم کم توجهی کند. اگر برای این موضوع فکری نشود، بخشی از سرمایه اجتماعی که برای جریان اصلاحات و اعتدالگرایی در کشور ایجاد شده، هزینه خواهد شد و ما در انتخابات بعدی برای به میدان آوردن طرفداران دولت و اصلاحات به شدت مشکل خواهیم داشت.  این فعال سیاسی با بیان اینکه اعتدالگرایی نه یک جریان سیاسی بلکه یک خط مشی است اضافه می کند: اصلاح طلبان احساس کردند که این روش بعد از انتخابات 88 می تواند کشور را به مسیر صحیح تری بازگرداند. به همین خاطر از چهره ای که در جریان اصولگرایی قرار داشت اما معتدل تر بود حمایت کرد.  من فکر می کنم رابطه ای که این ها دارند هم بر اساس نوع ضرورت های فضای جامعه و نیاز به طرحی نو بود که این مسیر را دنبال کردند.  اتحاد استراتژیک بین آقای روحانی و اصلاح طلبان وجود دارد و طبیعتا تا ادامه کار ایشان هم وجود خواهد داشت. اما اگر این اتحاد در تاکتیک‌ها نباشد موجب یاس و سرخوردگی در مردم می شود. به نظر من هم آقای روحانی باید به این مساله توجه جدی نشان دهد و هم اصلاح طلبان با توجه بیشتر با مطالبات شان بتوانند خواسته های مردم را محقق کنند.  روحانی به دنبال تشکیل جریان دولت ساخته است حسین کنعانی مقدم، فعال سیاسی اصولگرا هم با تایید چرخش روحانی به سوی اصولگرایان در دولت دوم خود به فرارو می‌گوید: دولت‌ها در گذشته هم دست به تغییر و تحول در ساختار سیاسی خود می‌زدند و سعی می‌کردند با رویکرد جدیدی دولت دوم خود را شروع کنند. آن‌ها با دست رد زدن به خواسته های گروه‌های سیاسی حامی خود، اختلافاتی ساختاری و سیاسی ایجاد کردند.  این فعال سیاسی ادامه می دهد: آقای روحانی در مقطعی با ائتلاف با اصلاح طلبان و کارگزاران توانست رای بیاورد. اما در دور دوم بیشتر تمایل دارد به اصل خود یعنی اصولگرایی بازگردد. اصلاح طلبان توقع داشتند که آقای روحانی در دور دوم امور را به دست آنها بسپارد اما در موضوع انتخاب وزرا معلوم شد چنین اتفاقی قرار نیست بیفتد و بنابراین اختلافات افزایش پیدا کرد. بنابراین این فاصله معنادار بین آقای روحانی و حامیان او به وجود آمد.   این فعال سیاسی اصولگرا معتقد است: فاصله گرفتن از جریانات سیاسی که باعث روی کار آمدن دولت‌ها می‌شوند باعث تضعیف پایگاه اجتماعی دولت خواهد شد و همچنین موانعی بر سر راه آن ایجاد می کند. کنعانی مقدم با اشاره به اینکه دولت احمدی نژاد هم در دور دوم انتخابات، احساس ‌بی‌نیازی به اصولگرایان داشت می‌گوید: هم آقای احمدی نژاد و هم آقای روحانی احساس می‌کنند نتوانستند خواسته های خود را با تیم اول خود به دست بیاورند. به همین خاطر دست به تغییر در ساختار سیاسی خود می زنند که بعضی از گرفتاری ها را متوجه این کنند که تیم قبلی ناکارآمد بوده و خودشان این کارآمدی را دارند.  این تحلیل گر مسائل سیاسی می‌گوید: آقای روحانی می داند که در دور آینده دیگر رئیس جمهور نیست و کسانی عمدتا سعی می کنند دور ایشان را بگیرند که جناح سیاسی خود را حاکم کنند. ما معمولا در دوره دوم روسای جمهور شاهد تشکیل احزاب دولت ساخته‌ای بودیم که برای ادامه مسیر ایجاد شدند. احتمالا آقای روحانی هم به دنبال ایجاد یک جریان سیاسی است که بتواند بعد از انتخابات هم حضور دائم و فعالی داشته باشد. به همین خاطر نمی خواهد وامدار جریانات سیاسی دیگر باشد و در این چهار سال می‌خواهد از این جریان استفاده کند.  برخی وعده های انتخاباتی روحانی برای دلخوشی بود به اعتقاد این فعال سیاسی، اشخاصی که برای به قدرت رسیدن وامدار جریانات سیاسی هستند سعی می کنند وام خود را صفر کنند یعنی یا اقساط آن را نپردازند و یا اینکه اصل مساله را پاک کنند. کنعانی مقدم با اشاره به اظهارات علی شمخانی درباره رفع حصر ادامه می دهد: به نظر من وعده ای که آقای روحانی در ارتباط با موضوع حصر داد به عنوان سخنگوی جریانات سیاسی حامی محصورین بود. وعده رفع حصر اصلا در اختیار رئیس جمهور نبود. آقای روحانی هم این موضوع را برای دلخوشی مطرح کرد. الان این وعده تحقق پیدا نکرده است و آقای شمخانی هم با توضیحاتی که داده خواسته صورت مساله را پاک کند.  او با بیان اینکه رئیس جمهور فقط می تواند در حیطه اختیارات خود وعده دهد می گوید: او در دور انتخابات وعده هایی داد و به ویژه در دور دوم مطالبات را افزایش داد اما این وعده ها در حیطه اختیارات رئیس جمهور نیست. از روحانی مطالبات اصلاح‌طلبانه نداریم اما وعده هایش را عملی کند مصطفی تاج زاده فعال سیاسی اصلاح طلب هم با آنکه معتقد است ارزیابی عملکرد دولت اکنون زود است اما می‌گوید روحانی باید وعده های انتخاباتی اش را عملی کند. او به ایسنا گفته: ما مطالبات اصلاح طلبانه از آقای روحانی نداریم، اما از ایشان انتظار داریم وعده هایی که در انتخابات داده را محقق کنند. او ادامه می دهد: مهمترین اولویت برای دولت دوازدهم عمل به وعده ها و برنامه هایی است که آقای روحانی در انتخابات مطرح کردند، آن وعده ها در واقع پیمانی است که آقای روحانی با مردم بسته بود و مردم بر اساس آن رای دادند. او افزود: انتظار ما به عنوان نیروهای سیاسی از آقای روحانی فقط اجرای وعده هایش است. ما مطالبات اصلاح طلبانه خود را از آقای روحانی انتظار نداریم، زیرا ایشان کف مطالبات اصلاح طلبانه ما را نمایندگی می کنند ولی مصر هستیم آنچه وعده داده شده محقق شود و هر کدام از وعده ها اجرا شدنی نیست انتظار داریم به صورت شفاف به مردم اعلام شود که نمی توانیم آنها را محقق کنیم.