همه‌‌چیز درباره شیوه‌های نگارش و کتابت قرآن کریم/ انجام اعراب‌گذاری کلمات به‌شیوه کشورهای مختلف

محمد بابایی مدیر اجرایی مرکز طبع و نشر قرآن کریم در گفت‌وگو با خبرنگار فعالیت‌های قرآنی خبرگزاری فارس، با بیان اینکه سه مسئله خوشنویسی، اعراب گذاری و شیوه نگارش کلمات در کتابت قرآن کریم به عنوان پایه‌های اصلی کار مصحف محسوب می‌شود، گفت: نسخ ایرانی یک شیوه و یک مدل از خوشنویسی قرآن است بدین معنا که قرآن کریم می‌تواند به خط‌های مختلف نوشته شود. وی اظهار داشت: در صدر اسلام خط رایج برای قرآن، خط کوفی بود و قرآن در آن زمان به خط کوفی نوشته می‌شد، بعدها شکل کلمات تغییر کرد و تبدیل به خط نسخ شد و خط نسخ هم در هر یک از بلاد اسلامی یک شیوه‌ای دارد.  بحث کم علامت بودن برای اعراب گذاری کلمات قرآن است که می‌تواند در هر خط و هر خوشنویسی‌ای این شیوه اعراب گذاری به صورت متفاوت اجرا شود   مدیر اجرایی مرکز طبع و نشر قرآن کریم با بیان اینکه خط نسخ در ایران به یک شیوه است که به آن نسخ ایرانی می‌گویند، ابراز داشت: در کشورهای عربی یا ترکیه، نسخ عربی یا ترکی داریم، در کشورهای شبه قاره هند نسخ هندی داریم که به همه اینها خط نسخ گفته می‌شود.  وی تصریح کرد: آنچه که در کشور ما بسیار رواج دارد عمدتاً نسخ ایرانی است که خط استاد نیریزی به این خط است یا نسخ عربی است که خط استاد عثمان طه به این خط است یا نسخ هندی است که یک بخش‌هایی از ایران هنوز این شیوه رایج است و قرآن به آن شیوه قرائت می‌شود. بابایی درباره شیوه کم علامت بودن کلمات گفت: بحث کم علامت بودن برای اعراب‌گذاری کلمات قرآن است که می‌تواند در هر خط و هر خوشنویسی‌ای این شیوه اعراب‌گذاری به صورت متفاوت اجرا شود. به طور مثال علامت سکون برای کلمات استفاده شود یا استفاده نشود. شیوه کم علامت را ما برای ایران استفاده می‌کنیم ولی اگر مصحف جمهوری اسلامی بخواهد به کشورهای عربی ارسال شود به شیوه اعراب‌گذاری مصری، چاپ می‌شود مثل خط عثمان طه، چون در کشورهای عربی این خط رایج است و اگر مصحف جمهوری اسلامی بخواهد به شبه قاره هند برود ما قرآن را به شیوه هندی اعراب‌گذاری می‌کنیم. وی با اشاره به اینکه در همه این اعراب‌گذاری‌ها، کلمات به یک شکل خوانده می‌شوند، ابراز داشت: به طور مثال کلمه «یقول» را در نظر بگیرید، در شیوه کم علامت، ما یک فتحه روی «ی» و یک ضمه هم روی «لام» قرار می‌گیرد، در شیوه مصری علاوه بر این دو حرکت ما یک ضمه هم روی «ق» می‌گذاریم در شیوه هندی این سه اعراب را که داریم یک علامت سکون هم روی «واو» می‌گذارند که همه این‌ها «یقول» خوانده می‌شود آنچه که متفاوت است شیوه اعراب‌گذاری است. مدیر اجرایی مرکز طبع و نشر قرآن کریم بیان داشت: نکته سوم، شیوه نگارش است مثلاً «مالک یوم الدین» را در شیوه رایج جهان اسلام می‌نویسیند «ملک یوم الدین» و سپس یک الف کوتاه روی میم قرار می‌دهند که از صدر اسلام این طور بوده است و براساس مصحف جمهوری اسلامی ایران ما هم به همین شیوه صدر اسلام می‌نویسیم «ملک یوم الدین». وی با تأکید بر اینکه نسخ عربی، خوشنویسی است و رسم المصحف همان شیوه نگارش کلمات است و این دو مسئله باید از یکدیگر تفکیک شود،‌ خاطرنشان کرد: به طور مثال کلمه «خواهر» را در زبان فارسی در نظر بگیرید «واو» اضافه‌ای که در این کلمه وجود دارد و خوانده نمی‌شود، رسم نام دارد اما ممکن است ما کلمه «خواهر» را با خط نستعلیق، شکسته نستعلیق یا به صورت تایپی روزنامه‌ای بنویسیم که شیوه نگارش آن متفاوت خواهد بود. بابایی عنوان داشت: نسخ ایرانی یک موضوع کاملا هنری و خوشنویسی است و رسم المصحف همان شیوه نگارش کلمات است که مالک را با الف یا بدون الف «ملک»، «صالحات» یا «صلحات» همراه با الف کوتاه بنویسیم این موارد موضوع رسم المصحف است. وی گفت: در مصحف جمهوری اسلامی ایران نیز رسم المصحف رعایت شده، اعراب گذاری آن برای داخل کشور به شیوه کم علامت است و برای خارج از کشور هم بستگی دارد که مصحف جمهوری اسلامی به کدام کشور فرستاده می‌شود و متناسب با همان کشور تغییر می‌یابد و خط قرآن هم بستگی دارد که مردم فلان کشور به کدام خط اقبال بیشتری داشته و آن را و دوست می‌دارند. مدیر اجرایی مرکز طبع و نشر قرآن کریم درباره علت اصلاح خط نیریزی به وسیله کامپیوتر گفت: خط استاد نیریزی یکی از شاهکارهای خوشنویسی ایران است منتها چون کتابت قرآن به خط استاد نیریزی در بعضی از کلمات با شیوه رسم المصحف، مخالفت داشت یعنی به گونه‌ای نوشته شده که با قواعد رسم المصحف مخالفت داشت لذا با نظارت اساتید خوشنویسی اصلاح شد آن هم با کمترین دخل و تصرف در خط خوشنویس استاد نیریزی. وی ادامه داد: از جمله اینکه نیریزی «مالک یوم الدین» را با الف بلند نوشته بود که با توجه به اصول کتابت قرآن،‌این شیوه صحیح نیست و «ملک یوم الدین» با الف کوتاه صحیح است و اکنون این قرآن استانداردسازی شده است یعنی به هر کجای جهان هم فرستاده شود کسی نمی‌تواند از آن ایرادی بگیرد چون براساس قواعد رسم‌المصحف اصلاح شده است. بابایی تصریح کرد: نسخ اصیل ایرانی نیز به ذائقه مردم ایران نزدیک‌تر است و مردم ایران این مدل خط را بیشتر می‌پسندند و به همین دلیل ما از حدود 6-7 سال پیش دارالکتابه‌ای را تأسیس کردیم که خوشنویسان ممتاز کشور در آنجا جمع شده و دوره دیده‌اند و اغلب آنها در حال حاضر در حال کتابت قرآن کریم هستند و اساتید دارالکتابه نیز بر نگارش آنها نظارت دارند که زیبا و خوانا باشد و اصولاً خطی که در دارالکتابه هم نوشته می‌شود نسخ ایرانی است و نخستین خروجی ما به خط ایرانی، قرآن کریم با خط دکتر محمدعلی قربانی بود.  هرچه بیشتر ما کتابت قرآن کریم را داشته باشیم عیار خط ما در مسائل هنری ارتقاء بهتری خواهد یافت و ما تازه اول راه هستیم   وی اظهار داشت: در خط نسخ ایرانی، دایره‌ها و انحنای آن بیشتر از خط نسخ عربی است و خط نسخ عربی معمولا صاف است و روی یک خط قرار می‌گیرد و عمده تفاوت این دو خط همین است. مدیر اجرایی مرکز طبع و نشر قرآن کریم بیان داشت: در آینده شاهد خروجی‌های بیشتر و بهتری از دارالکتابه خواهیم بود و آقای قربانی هم اکنون در حال کتابت قرآن دیگری است که به مراتب بهتر، پخته‌تر و قوی‌تر از کتابت اول قرآن ایشان است، کار نیکو کردن از پُر کردن است بنابراین هرچه قدر ما بیشتر کتابت قرآن کریم را داشته باشیم عیار خط ما در مسائل هنری ارتقاء بهتری خواهد یافت. بابایی ابراز داشت: ما ادعا نمی‌کنیم که جزو بهترین‌ها هستیم اما نسخ ایرانی، اصول کتابت را رعایت کرده است و از میان قرآن‌هایی که در این سال‌ها کتابت شده، قرآن با خط دکتر قربانی انصافاً یکی از نسخه‌های زبیا است ولی معتقدیم تازه این شروع کار است و طبیعی است که حتی خط استاد قربانی هم در آینده ارتقا پیدا می‌کند و بهتر شود. ما ادعا نداریم که این نهایت و قله کتابت قرآن کریم در جمهوری اسلامی ایران است بلکه این شروع کار ما است که ارزشمند و خوب است.  انتهای پیام/