به گفته رئیس مرکز مطالعات افکارسنجی عمومی روسیه، پدیده سال ۲۰۱۷، «صفوف فرهنگی» مردم این کشور برای حضور در موزه‌ها و فیلارمونی‌ها بوده است. به گزارش خبرنگار مهر، والری فیودوروف، رئیس مرکز مطالعات افکارسنجی عمومی روسیه (وسیوم) در مصاحبه با خبرگزاری گازیت، برخی از رویدادهای فرهنگی سال ۲۰۱۷، نقاط قوط و ضعف موجود در سیاست‌های فرهنگی در سال گذشته از دیدگاه جامعه شناسان و همچنین تاثیرفیلم «ماتیلدا» و دستگیری کیریل سربنیکوف را بازگو کرد. متن این پرسش و پاسخ که توسط رایزنی فرهنگی ایران در روسیه به فارسی ترجمه و برای انتشار در اختیار مهر قرار گرفته، به شرح زیر است: * شما سال گذشته را از لحاظ سیاست‌های فرهنگی چطور ارزیابی می‌کنید؟ از نظر شما چه رویدادهای مهمی در سال ۲۰۱۷ اتفاق افتاده است؟ سال گذشته سراسر رویدادهای فرهنگی بوده است، اما من در ابتدا آنها را به دو گروه رویدادهایی که نظر مخاطبان گستردهای را به خود جلب کرده بود و رویدادهای روزمره فرهنگی، تقسیم می‌کنم. گروه دوم اساس اکثریت روندهای درازمدت فرهنگی را تشکیل می‌دهد. جنجال‌های فیلم «ماتیلدا» و رسیدگی جزایی کارگردان این فیل، کیریل سربنیکوف بدون شک مربوط به رویدادهای گروه اول است. آنچه مربوط به رویدادهای «فرهنگی روزمره» است، فستیوال‌ها و کنسرت‌ها، فیلم‌ها و سریال‌های جدید کشور، ساخت و بازسازی یادبودهای فرهنگی، نمایشگاه‌های موزه‌ای، نمایش‌های تئاتر جدید و حمایت از استعدادهای جوان است. من در حقیقت از آن حوزه‌های سیاست‌های فرهنگی صحبت کردم که شهروندان روسیه موقعیت آنها را بهبود یافته ارزیابی کرده‌اند. (براساس نظرسنجی‌های اخیر مرکز مطالعات افکارسنجی روسیه) به قدرکافی در مورد فیلم «ماتیلدا» یا کارگردان فیلم، سربنیکوف صحبت شده است. به عقیده من برنامه مدرنیزه سازی خانه‌های فرهنگ در روستاها و شهرهای کوچک از اهمیت کمتری برخوردار نیستند. متاسفانه روزنامه‌های لیبرال و سایت‌های پرمخاطب در این خصوص سکوت اختیار می‌کنند، این موضوع برایشان مهم و جالب توجه نیست. اما روندها در امور فرهنگی دقیقا این برنامه‌ها را پایه‌گذاری می‌کنند و نه مسائل جزایی. * موضع وزارت فرهنگ روسیه در سال جاری در رابطه با جنجال‌های فرهنگی اغلب مورد انتقاد قرار می‌گرفت. چقدر این انتقادها دارای پایه و اساس است؟ آنچه از نظرسنجی‌های مرکز مطالعات افکارسنجی قابل مشاهده است، در سال ۲۰۱۴، ۱۹ درصد از شهروندان روسیه از وضعیت مثبت امور فرهنگی صحبت می‌کردند، اما در سال ۲۰۱۷ این آمار به ۳۰ درصد رسیده است، این درحالی است که در طی این مدت اقتصاد دوران گذر از بحران سنگینی را طی کرده است. بنابراین تغییر وضعیت قابل مشاهده است. هر انتقادی همیشه موضوع و مخاطبی دارد. زمانی که ما از مردم به طور کلی در مورد وضعیت فرهنگی و روند تغییرات آن سوال می‌کنیم، متوجه می‌شویم که این انتقادات به میزان محسوسی - تقریبا دو برابر- از نقاط مثبت کمتر است. من درباره انتقاداتی با دلیل، صحبت می‌کنم؛ چرا که ارزیابی‌هایی همچون «همه چیز بد است» یا «همه چیز در حال بدتر شدن است» نیاز به ادلّه دارد. در غیر این صورت ارزیابی می‌تواند نتیجه روحیه بد پرسش‌شونده و یا هر دلیل نامربوط دیگری باشد. اما مخاطبان دیگری هم هستند که تشخیص مرز بین آنها دشوار است، این گروه از مخاطبان فعالیت‌های بسیاری در فضای مجازی و اغلب در صفحات فیس بوک دارند. انتقاد از سوی این گروه کاملاً قابل درک است. این مخاطبان، ذی نفعان اصلی فرایندهای تجاری‌سازی فرهنگ هستند. زمانی که دولت رویکرد خود را در این مسئله ارائه کرد، عده‌ای بی‌پول شدند، برخی زیر پایشان خالی شد، برخی در تلاش برای «در انتظار گودو» بودند، برخی هنوز نمی‌دانند خارج از این ساختار غیر متداول چطور زندگی کنند. * به عقیده شما، از سوی مقامات فرهنگی چه کارهایی درست و چه کارهایی به طور مشهود نادرست بوده است؟ اگرچه اقدامات فرهنگی ما رو به افزایش است، اما امروز تقاضا از آن پیشی می‌گیرد. تحقیقات ما نشان می‌دهد، چند سال اخیر مخاطبان تئاتر دو برابر شده است، اما تقاضا (در وهله اول در مناطق مختلف) با سرعت بیشتری رشد می‌کند. پدیده سال ۲۰۱۷، «صفوف فرهنگی» موزه‌ها و فیلارمونی‌ها شد. مشکل، فرمت‌های قابل دسترس برنامه‌های فرهنگی، از جمله محدودیت‌های هزینه است. راه حل‌هایی تا به حال به دست آمده است. به طول مثال در حال حاضر در پرتال فرهنگ. آراف تنوع میراث فرهنگی و سنت‌های ملی روسیه، تعداد بسیاری نمایش از جمله از رپرتوارهای در حال اجرا، فیلم، کنسرت، درس‌گفتار، موزه‌ها و گردش‌های علمی مجازی به صورت دیجیتال ارائه شده است. ضمناً از سه سال گذشته، کودکان و نوجوانان تا ۱۶ سال کاملاً رایگان از موزه‌ها بازدید می‌کنند. به عقیده من، درست این است که سرمایه‌گذاری روی برنامه‌هایی انجام شود که سبب شوند امور فرهنگی برای مخاطبان گسترده از تمامی اقشار روسیه قابل دسترس شود. اجرای چنین طرح‌هایی نه در مدت کوتاه بلکه در چشم‌انداز قابل رویت چند ساله، خود را ثابت می‌کنند. این امر در حال حاضر همان چیزی است که در فضای فرهنگی ما در حال اتفاق افتادن است. * در مورد «ماتیلدا» و کیریل سربرنیکوف، آیا وزارت فرهنگ روسیه این امکان را داشته تا با جنجال کمتری از این موضوع عبور کند؟ - این اتفاقات ماهیتی متفاوت دارند. رویداد اول را من در نهایت «تا حدودی سودمند» می‌دانم. صرف نظر از جنجال حول فیلم ماتیلدا و شدت بحث‌های پیش آمده، ما در برابر تلاش برای برخورد مسامحه‌کارانه با حقایق تاریخی و ساخت تصویر مصنوعی و ایده‌آل از گذشته، واکسینه شدیم. البته یکی از نتایج این مسائل، افزایش درآمد حاصل از فروش فیلم بود؛ حدود یک سوم افرادی که برای تماشای فیلم آمده بودند، انگیزه خود را «دیدن چیزی که باعث این سر و صدا شده است» خواندند. در مورد کیریل سربرنیکوف این اتفاق به طور کل در میان مردم روسیه بازتاب کمی داشته و بیشتر در سطح حقوقی قرار داشته است. طرفداران سربرنیکوف نخبگان هستند، شهرت و محبوبیت او خارج از این گروه، نسبتاً کم است. * تا چه حد دولت روسیه، اعتبار خود را پس از رویدادهای سال ۲۰۱۷ از دست داده است؟ آیا رویدادهایی به جهت مثبت، روی اعتبار وزارت فرهنگ تاثیر داشته است؟ من این را از دست رفتن منافع می‌نامم. بدون شک جنجال‌های اتفاق افتاده مربوط به تحقیقات مقابل رشوه خواری و فساد و تلاش در جهت بی‌اعتبار ساختن درجه تحصیلی مدینسکی، وزیر فرهنگ، تاثیراتی داشته است. در چشم‌انداز توسعه فرهنگ کشور این رویدادها تاثیر زیادی نخواهند داشت، اما در حال حاضر شرایط را برای مدتی متوقف کرده است. از طرف دیگر، برنامه‌هایی که به معنای واقعی ماهیت جمعی کسب کرده‌اند و مورد استقبال قرار گرفته‌اند، همانند «نیمه شب موزه‌ها» و استقبال از فیلم‌ها و نمایش‌های جدید تاثیرات مثبتی بر روی این اعتبار داشته است. بدون شک کار هدفمند برای مجبوب ساختن سینمای روسیه، ساخت سالن‌های سینمای جدید، افتتاح شعب موزه‌های بزرگ در مناطق و حمایت دولتی از شخصیت‌های فرهنگی در این دسته قرار می‌گیرد. ........................ * عکس کنار خبر مربوط صف ورود به گالری تریتیکوف در طرح بین‌المللی «نیمه شب در موزه»، مورخ ۲۰ ماه می ‌۲۰۱۷ است.