«غدیر»؛ روز ناامیدی کفار از زوال دین/«ولایت» نصب الهی است نه انتخاب مردمی

به گزارش گروه مهدویت و غدیر خبگزاری شبستان، واقعه غدیر اگرچه در یک روز و یک مکان مشخص با امر الهی و ابلاغ پیامبر(ص) انجام شد اما دامنه آثار آن در طول تاریخ گسترده شده و طول قرن ها توانست جریان ساز شود و این ظرفیتی است که تا قیامت باقی خواهد ماند. از این رو، به مناسبت فرا رسیدن عید غدیر با آیت الله سعید شاه آبادی، رئیس موسسه غدیرشناسی درباره چرایی اکمال دین با غدیر و ویژگی های منحصر به فرد این عیدالله الاکبر به گفت وگو پرداخته ایم که در ادامه بخش نخست آن به حضورتان تقدیم می شود: به عنوان اولین سوال بفرمایید واقعه غدیر فارغ از جنبه تاریخی بودن چه ابعادی دارد و چه زوایایی از امامت و ولایت در این روز مشخص می شود؟ اساسا غدیر یک اتفاق تاریخی صرف نیست، بلکه یک تفکر در جهان بینی توحیدی و دینی محسوب می شود. خداوند تبارک و تعالی زمانی که انسان را خلق کرد، نصب حاکم و کسی  که ریاست دینی و دنیایی عمر مردم را بر عهده می گیرد وظیفه و حق خود دانست. بنابراین در طول تاریخ علاوه بر پیامبرانی که خداوند منصوب و مبعوث فرمود، جانشینان پیامبران را هم خود خداوند جعل و نصب و منصوب کرده است. جعل به اصطلاح فقهی یعنی منصوب کردن و قرار دادن. اساس نگاه توحیدی نه فقط در دین اسلام، بلکه در همه ادیان بر این است که اداره امور جامعه بر عهده حاکمی است که آن حاکم باید مستقیم نصب الهی شده باشد. در اینجا  به یک یا دو نمونه از قرآن اشاره می کنم و دلم می خواهد که این بحث را همه دوستان ما چه شیعیان اهل بیت و چه خواهران و برادران اهل سنت، مشاهده کنند شاید پس از آن، جهان بینی و نگاهشان نسبت به موضوع غدیر عوض شود. خداوند حضرت موسی(ع) را به عنوان یکی از پیامبران خودش مبعوث کرد و آیات فراوان از داستان ها و اتفاقات زمان حضرت موسی(ع) در قرآن آمده است. بخش زیادی از قرآن به حضرت موسی(ع) و حوادث زندگی اش اختصاص یافته چنان که موسی به مقام کلیم اللهی راه یافت و همکلام با خدا شد، اما وقتی قرار است موسی(ع) جانشینی برای خود انتخاب کند این را از خدا می خواهد: «وَاجْعَلْ لِي وَزِيرًا مِنْ أَهْلِي» (و براى من دستيارى از كسانم قرار ده). وقتی که موسی(ع) می خواهد وزیر تعیین کند، نمی گوید که من پیامبر خدا هستم و آن هم پیامبری که به مقام کلیم اللهی رسیده، پس حداقل اختیاری این است که بتوانم برای خودم جانشین تعیین کنم. به طور کلی هرجا در آیات قرآن موضوع امامت بر مردم طرح می شود، خداوند خود را فاعل آن فعل و کسی که قادر بر نصب امام است، قرار می دهد، برای مثال به حضرت ابراهیم(ع) می فرماید: «إِنِّي جَاعِلُكَ لِلنَّاسِ إِمَامًا»، یا در آیه دیگر می فرماید: «وَنَجْعَلَهُمْ أَئِمَّةً وَنَجْعَلَهُمُ الْوَارِثِينَ؛ و آنان را پیشوایان مردم و وارثان [اموال، ثروت ها و سرزمین های فرعونیان] گردانیم»  یا در داستان خلقت حضرت آدم(ع) می فرماید: «إِنِّي جَاعِلٌ فِي الْأَرْضِ خَلِيفَةً؛ من در زمين جانشينى خواهم گماشت». پس در زمان پیامبران گذشته نیز خلیفه، وزیر، امام با واژگان های مختلف وجود دارد که کسی تردیدی نکند، منظور هر واژه ای که از آن مقام جانشینی، حاکمیت، خلافت و ولایت فهمیده شود. ده ها آیه در قرآن می توان یافت که از آنها به طور صریح فهمیده شود که امامت یک منصب الهی است، این اعتقادی است که شیعه دارد. امامت چه جهانی بینی ای را تصریح می کند و خروجی این نوع نگاه به مقام امامت و ولایت چیست؟ این اعتقاد بنیان فکری توحیدی است و اساسا خدای تبارک و تعالی که انسان ها را خلق کرد، تعیین حاکمیت آنان را نیز خود بر عهده گرفت، این یعنی پیامبر (ص) نیز از جانب خود امیرالمومنین علی(ع) را به ولایت و جانشینی خود نصب نکرد بلکه این نصب الهی را ابلاغ کرد. از آیات قرآن این گونه فهم می کنیم که اگر امامت در دین و نبوتِ یک پیامبر در جای خودش قرار نگیرد، آن دین ناقص است. چنانچه خداوند فرمود: «يَا أَيُّهَا الرَّسُولُ بَلِّغْ مَا أُنْزِلَ إِلَيْكَ مِنْ رَبِّكَ». بیست و سه سال رسالت حضرت رسول(ص) طول کشید، آیه اکمال در سوره مائده بیان شده که آخرین سوره نازل شده بر حضرت محمد(ص) است. پیامبر(ص) سختی های فراوانی برای تبلیغ این دین کشید و اگر این کار و دستور آخر را اجرا نمی کرد، دین کامل نبود. یک دستور مشخص که به هیچ چیز دیگری نمی تواند برگردد جز امامت امیرالمومنین علی(ع)، چون این آیه لحظات و ساعاتی قبل از روز هجدهم ذی الحجه در سال دهم نازل شده است، یعنی در زمان برگشت پیامبر(ص) از حجة الوداع به طرف مدینه. خداوند می فرماید: این کار را بکن و بعد از آن است که این آیه نازل شد: «الْيَوْمَ أَكْمَلْتُ لَكُمْ دِينَكُمْ وَأَتْمَمْتُ عَلَيْكُمْ نِعْمَتِي». بنابراین دین پیامبر(ص) که بیست و سه سال برایش زحمت کشید ناقص بود و حال که امامت حضرت امیر(ع) مطرح شد، این دین کمال یافت. چه ویژگی های در عید غدیر وجود دارد که این روز را عیدالله الاکبر و روزی خاص در تاریخ بشریت با دامنه تاثیر در طول تاریخ تبدیل می کند؟ به طور کلی چهار ویژگی را برای روز عید غدیر می توان متصور شد؛ اول اینکه «الْيَوْمَ يَئِسَ الَّذِينَ كَفَرُواْ»، کفار امید بسته بودند که عمر پیامبر(ص) یک روز تمام می شود اما امروز از زوال دین ناامید شدند، چراکه در عید غدیر جانشین پیامبر(ص) مشخص شد و فرصت ادامه دین مهیا گشت. دومین ویژگی اکمال دین است: «الْيَوْمَ أَكْمَلْتُ لَكُمْ دِينَكُمْ». نکته سوم آنکه اتمام نعمت های الهی بر مردم در روز غدیر رخ داده است: «وَأَتْمَمْتُ عَلَيْكُمْ نِعْمَتِي». و ویژگی چهارم عید غدیر آنکه خدا فرمود: «وَ رَضِيتُ لَكُمُ الإِسْلاَمَ دِينًا» یعنی این روزی است که خدا راضی می شود که اسلام دین مردم باشد. به عبارت دیگر، تا قبل از غدیر خداوند راضی نبود اسلام دین ما بشود. البته منظور این نیست که اول بار بوده که در غدیر پیامبر(ص) حضرت امیر(ع) را منصوب کرد بلکه از آغاز بعثتِ پیامبر(ص) در غار حرا موضوع ولایت و جانشینی حضرت امیرالمومنین(ع) مطرح می شود. در واقع غدیر رسمی ترین و علنی ترین زمان برای اعلام این مساله بوده است. امیرالمومنین امام علی(ع) در خطبه «قاصعه» می فرماید: در لحظه بعثت کنار پیامبر(ص) بودم و فریادی شنیدم. عرض کردم:‌ ای فرستاده خدا این آوا چیست؟ گفت: «این شیطان است که از آن که او را نپرستند نومید و نگران است. همانا تو می‌شنوی آنچه را من می‌شنوم، و می‌بینی آنچه را من می‌بینم، جز این که تو پیامبر نیستی و وزیری و بر راه خیر می‌روی -و مؤمنان را امیری». بنابر این، امامت حضرت امیر(ع) چیزی نیست که سال دهم هجری و پس از ۲۳ از بعثت پیامبر(ص) مطرح شده باشد بلکه تمام جریان های این بیست و سه سال، لحظه به لحظه نشان دهنده آن است که خداوند برنامه اش را از ابتدا مشخص کرده بود نه فقط از زمان بعث پیامبر خاتم(ص) بلکه هرچه که عقب تر می رویم و در آیات و روایات بررسی می کنیم، از گذشته از زمان پیامبران قبلی و زمان خلقت آدم و قبل از آن، حتی از زمان خلقت زمین و آسمان ها و کرات و دنیا، نقشه راه خداوند و چانشینان اش روی زمین مشخص شده است. پایان پیام/248