سیاست‌های تشویقی نامناسب، نمکی بر زخم وضعیت حفظ قرآن کشور

خبر لغو سهمیه‌ حافظان قرآن در تدوین‌ لایحه ساماندهی سهمیه‌های ورود به مقاطع مختلف آموزش عالی و حواشی پیرامون آن، اینگونه در اذهان جامعه القاء کرد که معدود تسهیلات موجود، جهت ترغیب عموم جامعه به حفظ قرآن به کلی حذف شد و این امر، تیر خلاصی بر سیاست‌های تشویقی تربیت 10 میلیون حافظ قرآن در کشور بود در حالی که با بررسی و تدقیق در سیاست‌های موجود تشویقی حفظ قرآن، می‌توان دریافت که با انبوهی از سیاست‌های ترغیبی مواجه هستیم که متاسفانه اثرگذاری لازم را برای ایجاد انگیزش حفظ قرآن در جامعه نداشته و نیاز به بازنگری جدی دارند. نبود انگیزه در مخاطب، مانعی جدی در امر رفتارسازی تربیت 10 میلیون نفر حافظ کل قرآن به عنوان یک رویکرد کاملا استراتژیک و راهبردی موثر در تداوم مسیر انقلاب و نیل به تمدن اسلامی، همواره مورد توجه مقام معظم رهبری بوده که تحقق این امر، نیازمند سیاست‌گذاری‌های مدون و مشوّقانه می‌باشد. فارغ از عملکرد نامناسب نهادهای مسئول، جهت تربیت این تعداد حافظ (که در مجالی مجزا، لازم به بحث و بررسی است)، نبود سیاست‌های تشویقی مناسب! جهت ایجاد رغبت در بین آحاد مردم، نمکی است بر زخم وضعیت تربیت حافظ قرآن در کشور. انگيزش را مي‏توان به عنوان عامل نيرودهنده، هدايت كننده و نگهدارنده رفتار براي پيمودن و نيل به خواسته‌های خود شمرد. قرآن در قواعد تربیتی خود، تشویق را به عنوان یکی از عوامل موثر در ایجاد انگیزش در مخاطب، مورد توجه قرار داده و سیره پیامبر‌اکرم (ص) و ائمه معصومین (ع) گویاي این است که در کنار آموزش، می‌بایست انگیزه‌ها و تشویق‌ها تعریف شود تا امر آموزش تسهیل شده و عموم افراد جامعه به فراگرفتن قرآن تشویق گردند. نبود سیاست‌های تشویقی متناسب با مخاطب در کنار روش‌های نامناسب و بعضا غلط آموزشی در حوزه‌ی تربیت قرآن‌آموز، منجر به این شده است که رسیدن به چشم‌انداز 10 میلیون نفر حافظ قرآن در کشور، به آرزویی نرسیدنی تبدیل شود. نگاهی به حجم انبوه سیاست‌های تشویقی حفظ قرآن در کشور بر خلاف تصورات حاکم بر اذهان بر نبود سیاست‌های ترغیبی حفظ قرآن، با حجم انبوهی از سیاست‌های حمایتی و سهمیه‌ها و جوایز در این عرصه مواجه هستیم. از اعطای مدرک کارشناسی و بالاتر به حافظان قرآن مجید، اخذ پذیرش و ادامه تحصیل در دانشگاه محل تقاضای خود در یک مقطع بالاتر برای رشته‌های قرآنی مجموعه الهیات و معارف اسلامی بدون شرکت در آزمون، تحصیل رایگان در دانشگاه‌ها برای حافظان کل قرآن، تسهیلات 20 میلیون تومانی دانشجویان حافظ قرآن، سهمیه کنکور (که در دستور لغو قرار گرفته) تا قرار گرفتن در فهرست افتخارات (فعالیت‌های نخبگانی) بنیاد ملی نخبگان، مزايای حقوقی كارمندان حافظ قرآن كريم، امتیازات اداری و استخدامی برای حافظان قرآن، اختصاص امتیاز برای حافظان قرآن در استخدام آموزش و پرورش، اولویت ارتقاء شغلی هریک از کارکنان حافظ قرآن بانک سپه، بیمه حافظان قرآن، مصوبات حمایتی بنیاد نخبگان از برگزیدگان حفظ قرآن (تسهیلات مادّی برای بهره‌مندی از محضر استادان علوم قرآنی، سفرهای تبلیغی و ترویجی، درنظرگرفتن امتیاز در جدول جایزه‌های تحصیلی دانشجویان صاحب استعداد برتر، درنظرگرفتن امتیاز در جدول تسهیلات دانش‌آموختگان برتر دانشگاهی، تسهیلات فرهنگی‌ رفاهی شامل کمک هزینۀ سفرهای زیارتی، گردش‌گری ملّی، جوایز نقدی برای پشتیبانی از تربیت قرآن‌آموزان، اعطای کارت اعتباری (پاسداشت قرآنی) برای استفاده از امکانات قرآنی، فرهنگی و هنری در سطح کشور، تجلیل از طریق شناساندن شخصیت و فعالیت‌های سرآمد قرآنی در مجامع عمومی)، اعطای ارشدیت و ترفیع درجه برای کارکنان پایور نیروهای مسلح، دو ماه مرخصی تشویقی به انضمام تعیین محل خدمت و یک درجه تشویقی برای سربازان، کمک هزینه سفرهاي زیارتی به مبلغ 5،000،000  ریال سازمان اوقاف و امور خیریه، هدایا و جوایز مسابقات و جشنواره‌ها، گوشه‌ای از تیترهای سیاست‌های تشویقی حفظ قرآن در کشور بوده است. سنگ بزرگ حافظ کل شدن، علامت نزدن اما این سوال مطرح است که با وجود انبوه سیاست‌های تشویقی، چرا آنگونه که بایسته و شایسته است اقبال عمومی برای حفظ قرآن در جامعه، وجود ندارد؟ فارغ از عملکرد نامطلوب دستگاه‌ها و نهادهای تبلیغی و آموزشی جهت تربیت حافظ قرآن، نسبت‌شناسی بین ایستار حفظ قرآن کشور با سیاست‌های تشویقی موجود، می‌تواند گره کار را تا حدودی باز کند. در همین راستا محمد انجم شعاع دبیر سابق ستاد راهبری طرح ملی حفظ قرآن کریم با بیان پایش آمار تعداد حافظان قرآن گفت: «بر اساس آمار سامانه ملی حفظ قرآن، 587 هزار و 240 نفر حافظ نیم جزء، 346 هزار و 644 نفر حافظ یک جزء، پنج هزار و 201 نفر حافظ دو جزء، 17 هزار و 94 نفر جافظ سه جزء، 31 هزار و 91 نفر حافظ پنج جزء، 12 هزار و 683 نفر حافظ 10 جزء، 3 هزار 15 جزء، 3 هزار 20 جزء، 457 نفر 25 جزء و 6 هزار و 874 نفر حافظ کل قرآن کریم هستند.» با یک نگاه اجمالی اولیه، کاملاً مشهود است که بیش از 97.7 درصد حافظان را، حافظان تا 5 جزء تشکیل می‌دهند و این در حالی است که اغلب سیاست‌های تشویقی، تنها برای 0.6 درصد از حافظان (یعنی حافظان کل قرآن) طراحی شده است. عدم توجه به رشد مرحله‌ای و گام‌به‌گام جامعه و تخصیص سیاست‌های ترغیبی برای مرحله‌ای خاص (به عبارتی سخت ترین مرحله)، باعث شده است که سختی حفظ قرآن با اغلب روش‌های موجود آموزشی –که این امر بر کسی پوشیده نیست- به سان سنگی بزرگ، مانع حرکت طیف وسیعی از جامعه به سمت حفظ قرآن شود و مخاطب، از همان ابتدا، پای در این مسیر نگذارد. در هاله ای از ابهام؛ خروجی فعالیت های 3 ساله ستاد ملی حفظ قرآن نگاه صفر و صدی و عدم توجه به عموم جامعه که با قرآن مانوس نیستند، نبود طرح‌های انگیزشی موثر برای روحانيون به عنوان رهبران مذهبي جامعه و همچنین نادیده گرفتن تسهیل‌گری لازم جهت ایجاد بسترهای آموزشی تربیت حافظ در سیاست‌های تشویقی موجود حفظ قرآن، آفتی بر پیکره‌ی بی‌رمق حفظ قرآن در کشور است. لذا از ستاد راهبری طرح ملی حفظ قرآن کریم که بیش از 3 سال است وظیفه راهبری فعالیت‌های حفظ قرآن کریم در سطح کلان و تلاش در راستای تحقق منویات رهبر معظم انقلاب اسلامی مبنی بر تربیت ۱۰ میلیون نفر حافظ قرآن کریم‌ را بر عهده داشته و خروجی فعالیت های آن در هاله ای از ابهام است انتظار می‌رود که به عنوان حداقل فعالیت، ابتدائاً ضمن حراست از اضمحلال و جلوگیری از حذف سیاست‌های تشویقی موجود، با گردآوری نظرات کارشناسان و صاحب‌نظران و دغدغه‌مندان قرآنی، نظامی مدون برای سیاست‌های تشویقی تحفیظ قرآن تدوین و تقدیم مجلس شورای اسلامی نماید تا با تصویب و الزام‌آور شدن آن، ضمن برطرف شدن خلاءهای موجود، زمینه سوق بیش از پیش آحاد جامعه جهت نیل به تربیت 10 میلیون نفر حافظ قرآن کریم تحقق یابد. محمد امین عبدالرحیمی؛ پژوهشگر و فعال قرآنی