آقای ضرغامی رئیس اسبق صدا و سیما با کنایه به صحبت های روز گذشته حسن روحانی با هشتگ رفراندوم در توئیتر نوشته: «در برابر حضور ده ها میلیون ایرانی غیرتمند در کف خیابان های ایران و اعلام موضع صریح در مقابل دشمن، حرف از رفراندوم زدن نه تدبیر است و نه حتی سلیقه!» من صحبت های آقای روحانی را هنوز نخوانده ام و نمی دانم به چه مناسبتی در سخنرانی اش از رفراندوم سخن گفته، اما توئیت آقای ضرغامی تعجب آور است. البته این برای اولین بار نیست که مقامات و یا رسانه های رسمی کشور در تعداد شرکت کنندگان در راهپیمایی ها و تجمعات مبالغه می کنند.  یکسال قبل هم در روز تشییع آیت الله هاشمی رفسنجانی که برخی رسانه ها تعداد تشییع کنندگان را سه تا چهار میلیون نفر نوشته بودند، در مقاله ای نوشتم که اغلب آمارهای رسانه های ایرانی درباره تعداد نفرات شرکت کننده در تجمعات یا راهپیمایی ها فراتر از مبالغه و بزرگنمایی است و حداکثر تشییع کنندگان در این مراسم 330 هزار نفر بوده اند. اکنون آقای ضرغامی ادعا کرده که روز 22 بهمن «دهها میلیون ایرانی غیرتمند در کف خیابان های ایران» بوده اند و لذا با حضور دهها میلیون نفر، نظر اکثر مردم ایران مشخص است و نیازی به رفراندوم نیست. حتی اگر ادعای آقای ضرغامی را بپذیریم که دهها میلیون نفر در راهپیمایی 22 بهمن شرکت کرده اند (که در ادامه توضیح خواهم داد حداکثر در تهران 500 هزار نفر و در کل کشور نیز بین 5 تا 10 میلیون نفر شرکت کرده اند)، شرکت کنندگان در راهپیمایی در حمایت از انقلاب و نظام جمهوری اسلامی  به خیابانها آمده اند در حالی که رفراندوم لزوما درباره ماهیت نظام و یا حمایت از نظام نیست بلکه طبق اصل 59 قانون اساسی «در مسایل بسیار مهم اقتصادی، سیاسی، اجتماعی و فرهنگی ممکن است اعمال قوه مقننه از راه همه‏پرسی و مراجعه مستقیم به آراء مردم صورت گیرد.» به نظر می رسد اصولگرایان نباید از رفراندوم هراس داشته و یا حداقل نباید هراس خود را به عنوان پاشنه آشیل جدیدی به اطلاع رقیب برسانند. ?تخمین جمعیت بررسی ها نشان می دهد اغلب راهپیمایی ها نظیر 22 بهمن یا روز قدس در تهران با جمعیتی حدودا 300 تا 500 هزارنفر برگزار می شود. مبالغه در تخمین تعداد شرکت کنندگان در چنین برنامه هایی در کشور به روالی عادی تبدیل شده است. سبزها تعداد معترضان در راهپیمایی 25 خرداد 88 را سه میلیون نفر تخمین زده اند. در مقابل اصولگرایان نیز رقم حاضران در مراسم 9 دی را سه و نیم میلیون و کیهان 4 میلیون نفر اعلام کرده است. مشهور است که تشییع کنندگان امام خمینی در سال 68 ده میلیون نفر بوده اند. اما واقعیت آن است که رقم های واقعی در بزرگترین تجمعات سیاسی مذهبی چهار دهه اخیر ایران به ندرت از یک میلیون نفر تجاوز کرده و همواره آمارها چند برابر شده است. در کشورهای غربی، یکی از وظایف پلیس، تخمین درست شرکت کنندگان در راهپیمایی هاست اما در ایران، اصل بر مبالغه توسط هواداران و حتی مراجع رسمی و دولتی است. این در حالی است که اکنون با امکانات گسترده نقشه گوگل براحتی می توان تخمین زد چند هزار نفر در راهپیمایی ها و یا تجمعات دیگر شرکت کرده اند. ? راهپیمایی سبزها در 25 خرداد 88: حداکثر یک میلیون نفر ?حداکثر از میدان فردوسی تا میدان آزادی ?طول مسیر: 7500 متر- عرض خیابان: حداقل 20 تا حداکثر 45 متر. مجموعا بین 150 هزار تا 337500 متر مربع. حداکثر جمعیت ممکن بازای دو نفر در هر متر مربع: 675 هزار نفر ?در صورتی که کل میدان آزادی نیز پر از جمعیت محاسبه شود، این رقم در نهایت به یک میلیون نفر خواهد رسید.   ? مراسم 9 دی: حداکثر 256 هزار نفر ?حداکثر از پیچ شمیران تا میدان انقلاب و خیابان های منتهی به میدان ?طول مسیر: 3500 متر – عرض خیابان: 25 متر= مجموعا حداکثر 87500 متر مربع. حداکثر جمعیت ممکن بازای دو نفر در هر متر مربع: 175 هزار نفر  ?محاسبه با نقشه گوگل مساحت خیابان باضافه خیابان های منتهی به میدان انقلاب را حداکثر 128 هزار متر مربع نشان می دهد که در خوشبینانه ترین حالت، 256 هزار نفر در مراسم 9 دی شرکت کرده اند. ? تشییع  آیت الله هاشمی: حداکثر 330 هزار نفر ?حداکثر از خیابان جمالزاده تا چهارراه کالج و در ادامه تا تقاطع حافظ و جمهوری ?طول مسیر: حداکثر3600 متر – عرض خیابان: 25 متر. مساحت: 90 هزار متر مربع. با توجه به ازدحام شدید جمعیت در خیابان انقلاب، حداکثر جمعیت ممکن بازای سه نفر در هر متر مربع، مجموعا 270 هزار نفر  ?جمعیت حاضر در دانشگاه تهران باندازه مساحت یک زمین فوتبال تقریبا 7 هزار متر مربع می باشد که در فشرده ترین حالت به همراه چند خیابان داخل دانشگاه جمعیتی کمتر از 30 هزار نفر را در خود جای می دهد. ?جمعیت حاضر در حرم امام: حداکثر 30 هزار نفر ?تخمین کل جمعیت: در خوشبینانه ترین حالت 330 هزار نفر ?پی نوشت: 1- در محاسبات برای راهپیمایی معمولی یك نفر در مترمربع، برای تجمع فشرده دو نفر، برای ازدحام سه و برای فشردگی بیش از حد 4 نفر در متر مربع محاسبه می شود. 2- این یادداشت در پی کم جلوه دادن حضور شکوهمند مردم در راهپیمایی 22 بهمن و یا موارد مشابه نیست بلکه به دنبال ترویج دقیق تر حرف زدن مقامات و رسانه هاست.