۷ نکته درباره توافق ژنو

به نظر می­‌رسد هر چه از روز توافق ژنو بیشتر می­‌گذرد، ابهامات نسبت به این توافق­ در بین مردم بیشتر می­‌شود. اطلاعات نادرست یا ناقص از توافقنامه هسته­‌ای ژنو ممکن است منجر به تأثیر منفی در سطح انتظار جامعه گردد و چنانچه این انتظار بر مبنای درستی شکل نگرفته باشد و بستر تحقق آن فراهم نباشد، نتیجه آن جز سرخوردگی و بی­‌اعتمادی جامعه نخواهد بود. به این دلیل، نقد دلسوزانه و منصفانه مذاکرات هسته­‌ای در کشور اهمیت می‌یابد. در نقد ذیل، نگارنده تلاش کرده است به بررسی چهار بعد مثبت و سه بعد منفی این توافقنامه بپردازد. گفتنی است با توجه به گفتمان غالب مسئولان دولت در ارائه نکات مثبت، در این نوشتار، نکات منفی توافقنامه ژنو بر نکات مثبت مقدم شده است. نکات منفی توافقنامه ژنو توافقنامه ژنو داری سه مشکل اصلی است: 1. ابتدا اینکه هدف اصلی مذاکرات هسته­‌ای برداشتن تحریم‌های بانکی و نفتی علیه ایران است، اما متاسفانه این هدف حتی در گام نهایی توافقنامه نیز محقق نمی­‌شود. در متن چهار صفحه­‌ای توافقنامه، هر جا کلمه تحریم­‌ها (sanctions) به میان آمده است، عبارت هسته­‌ای (nuclear-related) با آن همراه شده است. به عبارت دیگر در گام نهایی و پس از انجام تمام تعهدات ایران بر اساس توافق­نامه، فقط تحریم­‌های هسته­‌ای سازمان ملل، تحریم­‌های هسته­‌ای چندجانبه، و تحریم­‌های هسته­‌ای ملی برداشته خواهد شد. در نتیجه تحریم­‌های بانکی و نفتی مصوب کنگره آمریکا، در جای خود محفوظ خواهد ماند و به این موضوع در ذیل خواهیم پرداخت؛ متأسفانه در برخی از بخش­‌های ترجمه رسمی توافق­نامه ژنو توسط وزارت امور خارجه ایران اشتباهاتی به چشم می­‌خورد چرا که از قید کلمه "هسته­‌ای" برای تحریم‌های چندجانبه و ملی در متن اصلی صرف­نظر شده است. در متن اصلی توافقنامه در صفحه چهار آمده است: Comprehensively lift UN Security Council, multilateral and national nuclear-relate sanctions, including steps on access in areas of trade, technology, finance, and energy, on a schedule to be agreed upon. ترجمه وزارت امور خارجه به شرح زیر است: "به­ طور همه جانبه تحریم‌های‌هسته‌ای شورای امنیت سازمان ملل متحد و تحریم‌های چندجانبه و تحریم‌های ملی را برداشته و از جمله گام‌هایی برای دسترسی به حوزه‌های تجاری، فن­اوری، مالی و انرژی را بر مبنای یک برنامه تنظیمی که در خصوص آن توافق به عمل خواهد آمد را اتخاذ نماید." در واقع در تمام قسمت­‌های متن توافقنامه که بحث برداشته شدن تحریم­‌ها به میان آمده است، کلمه تحریم با کلمه هسته­ای همراه شده است. توجه به این نکته لازم است که در متن تحریمهای نفتی و بانکی که توسط کنگره امریکا به تصویب رسیده است، جدای از موضوع هسته­‌ای، ادعاهایی در رابطه با حقوق بشر و حمایت ایران از تروریسم مطرح شده است. حقیقت امر این است که تحریم‌های نفتی و بانکی با سه بهانه به تصویب رسیده­‌اند بنابراین، حتی اگر ایران برنامه هسته­‌ای خود را به طور کامل و برای همیشه متوقف کند، آمریکا بدون نقض توافقنامه ژنو می­تواند با دو بهانه دیگر خود یعنی موضوعات حقوق بشر و حمایت از تروریسم، به تحریم‌های بانکی و نفتی که بیشترین مشکل را برای مردم ایجاد کرده ادامه دهد. این نکته­‌ای است که در جلسه استماع کمیسیون روابط خارجی سنای امریکا در تاریخ 11 مهر 1392 (3 اکتبر 2013) توسط سناتور باب کورکر به آن اشاره شده است.[1] سؤالی که سناتور کورکر از خانم وندی شرمن، معاون سیاسی وزارت خارجه آمریکا و رئیس تیم مذاکره‌کننده آمریکایی حاضر در کنفرانس ژنو می‌پرسد، این است: آیا به تیم ایرانی گفته شده است که مسئله تحریم­‌های آمریکا در سه موضوع بوده و با تعطیلی برنامه هسته­‌ای ایران، دو موضوع دیگر همچنان بر روی میز باقی خواهد ماند؟ خانم شرمن در جواب اظهار می­‌کند که این نکته با شفافیت به طرف ایرانی گفته شده است. گفتنی است این متن توسط "سرویس اخبار فدرال" ([2]Federal News Service)، که مسئول پیاده کردن جلسات کنگره درآمریکاست، پیاده شده است: سناتور کورکر: "آقای رئیس، من بسیار کوتاه عرض می­کنم. می­‌دانم پانل دیگری هم باید داشته باشیم اما می­‌خواهم سوالی از معاون وزیر امور خارجه بپرسم. می­‌دانید، امروز و اینجا درباره موضوع هسته­‌ای و مسائل مهم دیگر خیلی صحبت کردیم. اما اگر مذاکره کنیم و به برنامه هسته­‌ای­شان پایان دهیم، یا باعث عقب­گرد قابل ملاحظه­‌ای در برنامه­‌هایشان شویم، باز هم کشوری دشمن را مقابل خود خواهیم داشت. آنها حامیان تروریسم دولتی هستند و سابقه وحشتناکی در حقوق بشر دارند. بنابراین می­‌دانم شما به دنبال این هستید که تلاش کنید از طریق مذاکره، تحریم­‌ها تا حدودی کاهش یابد. اما واقعیت این است که آنطور که قوانین تحریم‌ها نوشته شده، آنها نه تنها باید برنامه هسته­‌ای خود را از بین ببرند، بلکه باید تروریسم را هم نفی کنند و من نمی­دانم این مذاکرات چطور همزمان با توجه به این امور پیش می­رود و برای تضمین چه کار خواهید کرد – چون، باز هم آنطور که قوانین تحریم‌ها نوشته شده، این تحریم‌ها را نمی­‌توان لغو کرد مگر اینکه تمام آن شرایط حاصل شود و اینطور به نظر من می­‌رسد که ما فقط در یک مسیر حرکت می­‌کنیم، مسیر بسیار خوبی است اما نمی­‌دانم چگونه می­‌خواهید به مسائل دیگر بپردازید. خانم شرمن: ما با ایرانی‌ها شفاف بوده­‌ایم و گفته­‌ایم که در اینجا در مورد برنامه هسته­‌ای­شان و تحریم­‌هایی که مربوط به برنامه هسته‌ای آنهاست، صحبت می‌کنیم و خاطرنشان ساختیم تحریم­‌های موجود در مورد اقدامات حقوق بشر و اقدامات تروریستی شان همچنان بر روی میز است، دقیقاً به خاطر آنچه که شما به آن اشاره کردید، مبنی بر اینکه باید پیشرفت، آنهم پیشرفت چشمگیری در باب حقوق بشر داشته باشند؛ نباید دیگر از تروریسم حمایت کنند و در حقیقت نباید آن منطقه از جهان و بسیاری از دیگر نقاط جهان را بی­‌ثبات کنند. SEN. CORKER: Mr. Chairman, I'll be very brief. I know we have another panel coming. But I would like to ask the secretary, you know, we've talked a lot today about the nuclear issue and other important issues here today. But if we negotiate an end to their nuclear program or a significant rollback, we still have a country that is hostile. They are a state-sponsor of terror. They have a terrible human rights record. So you know, I know that you all are looking at trying to negotiate some relief, if you will, relative to the sanctions. But the fact is that the way the sanctions law reads, they've got to not only dismantle their nuclear program, but they also have to renounce terrorism. And I just wonder how those negotiations are going simultaneously to these others and what you're doing to ensure -- because, again, the way the law reads, these sanctions cannot be undone unless all of that occurs. And it seems to me we're only moving on one track, a very good one track, but I'm just wondering how you might be addressing the other. MS. SHERMAN: We have been clear with the Iranians that we are talking here about their nuclear program and the sanctions that relate to their nuclear program, and that the sanctions that exist are regarding human rights actions -- their terrorist actions are still on the table because of exactly what you say, which is that they need to make progress, considerable progress, around human rights; they have to stop their sponsorship of terrorism; they have to stop regionally destabilizing that part of the world and many other parts of the world, quite frankly. این موضوع بار دیگر در جلسه استماع 21 آذر 1392 (12 دسامبر 2013) این بار در کمیسیون بانکداری سنای آمریکا توسط وندی شرمن تکرار می‌شود.[3] شرمن: ما به ایران گفته­‌ایم که همچنان به اجرای تمام تحریم‌های موجود ادامه خواهیم داد و گفته­‌ایم که این توافقنامه تنها به تحریم­‌های هسته­‌ای جدید در قالب آنچه که ما، اتحادیه اروپا و شورای امنیت سازمان ملل متحد، چشم‌پوشی خواهیم کرد، اشاره می­کند. SHERMAN: We have said to Iran that we will continue to enforce all of our existing sanctions and we have said that this agreement pertains only to new nuclear-related sanctions in terms of what we, the European Union and the U.N. Security Council will forego. جان کری نیز در 19 آذر ماه 1392 (10 دسامبر 2013) در کمیسیون روابط خارجی مجلس نمایندگان آمریکا با ادبیات مشابهی به بیان این موضوع می پردازد.[4] کری: ما 1+5 را متحد کرده­‌ایم. روسیه، چین، ایالات متحده، فرانسه، آلمان و بریتانیا همه با این تضمین متحد شده­‌اند که تحریم­‌ها را لغو نخواهیم کرد و بر اعمال آنها تمرکز خواهیم کرد. در حال حاضر، همه تحریم‌ها علیه ایران، باقی خواهند ماند. به علاوه، به خاطر سابقه بسیار منفی آنها در حوزه حقوق بشر، حمایتشان از تروریسم که به آن اشاره کردید و فعالیت‌هایی که برای بی‌ثبات کردن مناطقی مثل سوریه انجام می‌دهند، تمام این تحریم‌ها در جای خود باقی می­‌ماند. این تحریم‌ها هیچ ربطی به موضوع هسته­‌ای ندارند. این تحریم‌ها به خاطر دلایل موجود وضع شده است و ما آنها را برنمی­‌داریم. KERRY: because we have a united P5 Plus One. Russia, China, the United States, France, Germany and Great Britain are all united in this assurance that we will not undo the sanctions and that we will stay focused on their enforcement. Now, all the sanctions on Iran , further, on its abysmal human rights record, over its support for terrorism which you've mentions and over its destabilizing activities in places like Syria, those sanctions will all remain in effect. They have nothing to do with the nuclear. They're there for the reasons they're there, and we're not taking them off. کری در ادامه در رابطه با موضوع ضعیف شدن تحریم‌ها در شش ماه آینده که توسط یکی از نمایندگان حاضر در کمیسیون مطرح شده بود اینچنین می­‌گوید: کری: خانم رئیس، با توجه به نظر شما در باره ناقوس مرگ تحریم‌ها، با کمال احترام باید مخالفت کنم و در شش ماه، جهان پی خواهد برد که حق با شماست یا من درست می­‌گویم. یا شما اشتباه می­‌کنید یا من و ما همه خواهیم فهمید؛ من با شما موافق نیستم. اعتقاد ندارم این مسئله، ناقوس مرگ تحریم­‌ها باشد زیرا تمام همکاران ما متحد هستند و ابزارهای زیادی در اختیار داریم. ما هستیم که دسترسی به سیستم مالی ایالات متحده را کنترل می­‌کنیم که شرط ضروری برای تقریبا هر معامله مالی در جهان است. ما توانایی بالایی در نفوذ و تاثیر بر مردم داریم و همانطور که قبلا هم به شما گفتم، می­‌خواهیم کاملا روی این موضوع متمرکز شویم. بنابراین به توانایی­مان برای ادامه کار کاملا مطمئنم. علاوه بر این، بیشتر شرکت­‌ها می­‌دانند که تحریم­‌ها همچنان برقرار هستند و اینکه مامی‌خواهیم این کار را ادامه دهیم. شرایط موجود، تردید زیادی برای این شرکت‌ها ایجاد کرده است. اگر شرکت‌ها فکر کنند در پنج ماه یا چهار ماه قراردادشان با ایران بی­‌اعتبار خواهد شد به خاطر اینکه قرار است تحریم‌ها بیشتر شود یا ممکن است وارد جنگ شوید تعداد بسیار کمی از این شرکت‌ها تصمیم می­‌گیرند از تحریم خارج شوند و با ایران قرارداد ببندند. موضوع قراردادهای جدید منتفی خواهد بود. عقل اینطور حکم می­‌کند. آنها قبل از امضای هر قرارداد بلند‌مدتی، اطمینان بیشتری می­‌خواهند و اینها قراردادهای بلند‌مدت است، قراردادهای نفتی و مانند آن. KERRY: With respect to your opening comment, Madam Chairwoman, regarding the death knell of the sanctions, we just have to respectfully disagree and in six months the world will know whether you're right or I'm right. Or whether you're wrong or I'm wrong. And we're gonna know. I don't agree with you. I do not believe it is the death knell of the sanctions because all of our partners are united and we have enormous tools at our disposal. We are the ones who control access to the financial system of the United States, which is sine qua non for almost any financial transaction in the world. We have huge ability to leverage and to have an impact on people. And as I said to you earlier, we are going to be all over this. So I have great confidence in our ability to go forward. Moreover, most -- most companies know that the sanctions are still in place and that we're going to be doing this. The visibility that has been given creates great uncertainty for them. Very few companies are going to go out and try and actually cut a contract with Iran if they think in five months or four months, that contract is going to be null and void because the sanctions are going to be ratcheted up or you might be at war. It's just not going to happen. Common sense tells you that. They want more certainty before they sign any long-term contracts. And those are long-term contracts, oil contracts and such. گفتنی است در عمل برای لغو تحریم‌های نفتی و بانکی در کنار تمکین به نظرات مقامات آمریکایی در حوزه حقوق بشر و تروریسم در نهایت باید اکثریت اعضای کنگره قانون دیگری را تصویب کنند که قانون تحریم‌ها را نقض کند که البته تحقق این فرآیند با توجه به نفوذ لابی اسرائیل در کنگره بسیار مشکل به نظر می‌رسد. بر اساس ساختار سیاسی حاکم در آمریکا، رئیس‌جمهور نمی­‌تواند قوانین موجود را نقض و یا از اجرای آن سر باز زند. 2. نکته منفی دوم این توافقنامه، مشروط شدن حق غنی‌سازی ایران به نظر موافق آمریکاست. به این نکته در پاراگراف چهارم صفحه آخر اشاره شده است با این مضمون که این توافقنامه باید "متضمن یک برنامه غنی­‌سازی باشد که توسط طرفین تعریف می­‌شود"، این جمله به روشنی بیان می­‌کند که هر یک از طرفین می­‌توانند تعریف خاص خود را داشته باشند، به عبارت دیگر تحقق غنی­‌سازی، مشروط به تأمین نظر مثبت طرف مقابل است. جان کری نیز به این نکته در جلسه استماع کمیسیون روابط خارجی مجلس نمایندگان آمریکا در تاریخ 19 آذر 1392 (10 دسامبر 2013) اشاره کرده است. کری: علاوه بر این، توافق­نامه در مورد پتانسیل غنی­‌سازی در آینده، دست کم چهار بار تصریح می­‌کند که باید "با توافق طرفین" باشد - سه یا چهار بار در آن پاراگراف این نکته بیان شده. باید در مورد غنی­‌سازی توافق شود. اگر ما موافقت نکنیم، این غنی­‌سازی انجام نمی­‌شود. آقای رئیس، غنی­‌سازی به توافق نهایی بستگی دارد. نه، موضوع غنی­‌سازی قطعی نیست. اگر به توافق­نامه نگاه کنید - من برایتان از روی توافق­نامه می­خوانم، آخرین پاراگراف می­گوید "مستلزم یک برنامه غنی‌سازی با توافق طرفین با پارامترهای مورد توافق دو طرف، مطابق با نیازهای عملی است. "‌این مفهوم بسیار مهم است. باید به چیزهایی که عملا نیاز است مربوط باشد که ممکن است آنها دلیلی برایش بیاورند و استدلال کنند که به آن نیاز دارند، مثل تحقیقات پزشکی و یا چیزهایی شبیه این. اما این امر می­تواند بسیار محدود باشد. سپس در توافق­نامه آمده است "با محدودیت­‌های توافق شده درباره حوزه و سطح فعالیت‌­های غنی­‌سازی و ظرفیت و جایی که انجام می­‌شود و ذخایر اورانیوم غنی شده برای یک دوره که باید درباره آن توافق شود." بنابراین در متن یک، دو، سه، چهار مرتبه "توافق طرفین" یا "با توافق در باره آن" وجود دارد. KERRY: In addition, where it does talk about the potential of enrichment in the future, it says "mutually agreed upon" at least four times -- three or four times in that paragraph. It has to be agreed. We don't agree, it doesn't happen. It depends, Mr. Chairman, on the final agreement. It is not locked in, no. If you go to the agreement -- I'll read you from the agreement, the last paragraph says that it "would involve a mutually defined enrichment program with mutually agreed parameters, consistent with practical needs." That's a very important concept. It has to relate to whatever it is practically that they might have a reason for arguing they need it for, like medical research or whatever it is. But that would be very limited. It then says "with agreed limits on scope and level of enrichment activities and capacity and where it's carried out and stocks of enriched uranium for a period to be agreed upon." So I've got one, two, three, four "mutually agreed" or "agreed upons." گفتنی است از ابتدای برنامه هسته­‌ای ایران، طرف غربی مدعی بوده است که با وجود نفت و گاز فراوان، غنی­‌سازی در راستای نیازهای واقعی ایران نیست. کری در بخش دیگری از این جلسه استماع، نیازهای عملی را اینگونه تعریف می­‌کند: کری: نیازهای عملی چیست؟ شاید کمی تحقیقات در حوزه پزشکی یا تأمین سوخت کافی در برنامه تولید برق مورد توافق که ممکن است در کنسرسیومی با افراد دیگری انجام شود، افرادی که کاملا به عملکرد و نتایج آن اشراف دارند. خیلی خوب و راحت است که اینجا بنشینیم و از لحاظ نظری بگوییم "تحریم‌ها را بیشتر کنید تا آنها را به جایی ببرید که خرد شوند." اما می­‌دانید موضوع چیست؟ روسیه و چین برای این کار همراه شما نخواهند بود. و در نهایت، اروپایی­‌ها هم ممکن است همراهتان نباشند چون وقتی تحریم‌ها را بیشتر کنید و آنها فکر کنند بر اساس خواسته‌شان که گسترش دیپلماسی است، این کار غیرمعقولی است، آنها را هم از دست خواهید داد و حدس بزنید چه کار کرده‌اید؟ در واقع تحریم‌ها را برداشته‌اید نه اینکه تقویتشان کرده باشید. KERRY: What are the practical needs? To have some medical research maybe. To feed enough fuel into a legitimate power program which may be done in consortium with other people with intrusive knowledge of what's going on as a result. It's all well and good to sit here and theoretically say "ratchet up the sanctions and you'll drive them into a place where they'll crush." But you know what? The Russians and the Chinese won't be with you doing that. And ultimately, the Europeans might not be either because, as you ratchet them up and they think it's unreasonable based on their willingness to explore the diplomacy, you lose them, too. And then guess what you've done? You've actually undone the sanctions, not reinforced them. در جلسه استماع 21 آذر کمیسیون بانکداری سنا، سناتور جان تستر نیز نیازهای عملی ایران را زیر سوال می­برد و وندی شرمن به عنوان مسئول تیم مذاکره‌کننده در پاسخ چنین می­‌گوید: تستر: آخرین سوال. ایران چهارمین ذخایر نفت جهان را دارد و دومین ذخایر بزرگ گاز طبیعی. چرا باید ایران به انرژی هسته‌ای علاقه نشان دهد؟ شرمن: این پرسش بسیار خوبی است. این سوالی است که ما بارها و بارها از آنها پرسیده­‌ایم و به همین دلیل این "برنامه اقدام مشترک" می­‌گوید ما می‌خواهیم بدانیم نیازهای عملی آنها چیست. چون، کاملا صادقانه بگویم، برای ما روشن نیست که چرا آنها باید 19000 سانتریفیوژ داشته باشند، چرا باید یک انبار مواد غنی شده 3.5 درصد بخواهند، چرا به راکتور هسته­‌ای اراک نیاز دارند و به این ترتیب، این چیزی است که ما می‌خواهیم از طریق رسیدن به یک توافق جامع روی آن کار کنیم. افرادی هستند که ذهنیت اصلاح‌­طلبانه­‌تری دارند، اما یک باور عمومی در میان مردم ایران است که حق غنی­‌سازی برای خود قائل هستند. ایالات متحده بر این باور نیست که هر کشوری حق غنی­سازی دارد. اما ایرانی‌ها به این حق قائل هستند و به فرهنگ مقاومت خود افتخار می­‌کنند و در برابر تغییر می­‌ایستند و به­ خصوص نمی­‌خواهند تمام آنچه را که ایالات متحده برای آن ایستادگی می­‌کند، بپذیرند، بنابراین بر روی اصول خود بسیار ثابت قدم هستند. TESTER: Last question. Iran sits on the fourth-largest oil reserves in the world. Second-largest natural gas reserves. Why should Iran even be interested in nuclear power? SHERMAN: This is an excellent question. It's one we've asked them repeatedly. And it is why this joint plan of action says we want to understand what their practical needs are. Because, quite frankly, it's not clear to us why they need 19,000 centrifuges, why they need a stockpile of 3.5 percent enriched material, why they need the Arak nuclear reactor. And so, that is what we are going to have to work through to get to a comprehensive agreement. There are some people who are more reform-minded, but there is a general belief among the Iranian people that they have a right to enrich. The United States does not believe any country has a right to enrich. But the Iranian people do and they have a great deal of pride in a culture of resistance to change and don't particularly want to adopt all that the United States stands for, so they very much hold onto their own tenets. 3. به نظر می­‌رسد آمریکا نه تنها قصد دارد با استفاده از توافق ژنو، کنترل و مدیریت برنامه هسته‌ای ایران را در دست گیرد، بلکه علاقه­‌مند است در این راستا محدودیت­‌های مورد نظر خود را در پروژه­‌های نظامی و موشکی کشور نیز اعمال کند. اجبار ایران به پذیرش پروتکل الحاقی در گام آخر توافقنامه نیز از همین منظر قابل تحلیل است. در جلسه استماع بالا، سناتور جک رید به این موضوع اشاره می­‌کند و خانم شرمن اینگونه پاسخ می­دهد. سناتور رید: خانم شرمن، وقت خیلی کمی دارم، شاید این موضوعی که مطرح می‌کنم، موضوع پراهمیتی باشد، اما در مورد این مسئله از توافق اولیه، هیچ چیزی – هیچ پیشنهادی در باره برنامه­ نظامی آنها، بخصوص در اطراف پارچین وجود ندارد. می­‌توانید خیلی سریع به ما بگویید چه اتفاقی خواهد افتاد؟ خانم شرمن: در واقع، سه بخش در توافق­نامه وجود دارد که از احتمال جنبه­‌های نظامی برنامه ایران صحبت می‌کند. در پاراگراف اول، که درباره داشتن توافق جامع است، به تمام نگرانی­‌های باقی­مانده توجه شده است، که اشاره­‌ای است به ابعاد نظامی احتمالی آنها. این پاراگراف درباره نیاز به در نظر گرفتن عملکردهای گذشته و حال سخن می­‌گوید که از اصطلاحات آژانس بین­‌المللی انرژی اتمی برای ابعاد نظامی احتمالی، از جمله پارچین است. این توافق­نامه همچنین می­گوید که باید به قطعنامه­‌های شورای امنیت سازمان ملل متحد قبل از توافق جامع توجه شود و قطعنامه شورای امنیت سازمان ملل متحد به­ طور خاص به قابلیت موشک­‌های بالستیک آنها توجه دارد. بنابراین ما گفتگویی مستقیم با ایران در مورد تمام این مسائل داشته­‌ایم. آنها معنی کلمات توافق­نامه را کاملا درک می­‌کنند. و ما قصد داریم از تلاش­‌های آژانس بین­‌المللی انرژی اتمی برای مقابله با ابعاد نظامی احتمالی، از جمله پارچین حمایت کنیم.   REED: I've got very little time left and, Secretary Sherman, this might be too big a topic, but in the issue of the preliminary agreement, there was no -- there was suggestions about their military programs, particularly around Parchin. Can you very quickly sort of give us -- very quickly give us a sense of where we are then? SHERMAN: Actually, there are three places in the agreement that speak to the possible military dimensions of Iran's program. In the first paragraph, it talks about having the comprehensive agreement address all remaining concerns. That is a reference to their possible military dimensions. It talks about the need to address past and present practices, which is the IAEA terminology for possible military dimensions, including Parchin. The agreement also says that the U.N. Security Council's resolutions must be addressed before comprehensive agreement is agreed to and the U.N. Security Council resolution specifically addressed their ballistic missile capability. So we have had very direct conversations with Iran about all of these. They understand completely the meaning of the words in this agreement. And we intend to support the IAEA in its efforts to deal with possible military dimensions, including Parchin. نکات مثبت توافق نامه ژنو نکات مثبت مذاکرات ژنو در چهار بخش کلی خلاصه می­‌شود: 1. با امضای این توافق­نامه، جایگاه ایران در حوزه دیپلماسی عمومی برای مخاطب غربی ارتقا پیدا کرده است. تا قبل از این توافق، تصویر عمومی ایران در رسانه­‌های غربی، تصویری غیرقابل انعطاف و خصمانه بود که با مذاکره و تفاهم میانه­‌ای ندارد اما این تصویر با پیشرفت مذاکرات کمرنگ­تر و به واکنشی علیه "ایران‌هراسی" که حاصل تلاش رسانه‌های بیگانه بود، تبدیل شد. با برقراری این ارتباط، مردم این کشورها نیز دریافتند می‌توان با ایران گفتگو کرد و به توافق رسید. 2. منزوی شدن بنیامین نتانیاهو، نخست­‌وزیر رژیم صهیونیستی یکی دیگر از نکات مثبت این توافق است. در حقیقت، تلاش رژیم صهیونیستی و لابی آن برای منزوی کردن ایران جواب معکوس داشته است، به­ طوری که نزدیکترین هم­پیمان این رژیم نیز در رابطه با نوع برخورد با ایران از نظر روش با این رژیم اختلاف دارد البته همانطور که اشاره شد، این اختلاف در حوزه روش‌ها است و نه در حوزه اهداف. نتانیاهو معتقد است که ایران نباید هیچگونه توانمندی هسته­‌ای داشته باشد، در حالیکه اوباما استدلال می­‌کند، از آنجاکه توانمندی هسته­‌ای در ایران بومی شده است، بهترین گزینه، مدیریت این توانمندی توسط آمریکا است. اختلاف بین تیم اوباما و نمایندگان مرتبط با لابی اسراییل در کنگره نیز از این زاویه قابل بررسی است. دولت اوباما معتقد است با توجه به توافق ژنو اعمال تحریم‌های جدید هسته­‌ا­ی نسبت به ایران این توافق را به خطر می­‌اندازد. به این دلیل در روزهای اخیر مقامات دولت اوباما سعی کرده­‌اند از تصویب تحریم‌های جدید هسته­‌ای در کنگره جلوگیری کنند. از سوی دیگر نمایندگان مرتبط با لابی اسراییل در کنگره معتقدند با افزایش بیش از پیش تحریم‌ها، امکان تسلیم کامل ایران وجود دارد و به این دلیل خواهان افزایش تحریم‌ها هستند البته به نظر می­‌رسد در حال حاضر تیم اوباما موفق بوده است تا از تصویب تحریم‌های جدید هسته­‌ای جلوگیری کند. 3. مذاکرات ژنو فرصت ایجاد اختلاف در میان اعضای 1+5 را تقویت می­‌کند. در جلسه استماع کمیسیون امور خارجی مجلس نمایندگان آمریکا در تاریخ 19 آذر 1392 (10 دسامبر 2013)، جان کری دقیقاً به این نکته اشاره می­‌کند. به گفته وی برخی از اعضای 1+5 در ژنو، با شرایط بسیار راحت­‌تری آماده توافق با ایران بودند و امتیازهای گرفته شده از ایران در این توافق­نامه نیز حاصل تلاش آمریکا بوده است. به همین دلیل، امکان استفاده از اختلاف موجود در مجموعه 1+5 وجود دارد. کری در این جلسه اذعان می­‌دارد تصویب تحریم‌های جدید خود مانعی برای اجماع بین اعضای 1+5 است و این اختلاف موجب هدایت روسیه، چین و برخی از کشورهای اروپایی گروه 1+5 به سوی تعاملات اقتصادی با ایران، خارج از چارچوب توافق­نامه ژنو خواهد شد. 4. آخرین نکته مثبت این توافق­نامه از دیدگاه نگارنده، پذیرش ضمنی غنی­‌سازی در ایران در سطح 5% و در طی شش ماه آینده است. برخلاف موضع‌گیری‌های 10 ساله اخیر آمریکا مبنی بر عدم داشتن هر گونه حق غنی­‌سازی، صدور این مجوز شش ماه، گامی رو به جلو تلقی می­‌شود و این موفقیت حاصل مقاومت رهبری، مردم و دولت­‌های پیشین است. در جلسه استماع 19 آذر ماه 1392 نیز، از جان کری سؤال می­‌شود: چرا آمریکا بر خلاف موضع­گیری سابق در حوزه غنی­‌سازی، با غنی­‌سازی 5% در ایران به طور ضمنی موافقت کرده است؟ وی پاسخ می‌دهد، امکان تکرار رویه گذشته مبنی بر منع کامل غنی­‌سازی در ایران، دیگر عملی نیست؛ البته همانطور که پیش از این ذکر شد، حق غنی­‌سازی ایران در گام نهایی توافق­نامه مشروط به نظر مثبت دولت آمریکا شده است. نتیجه­‌گیری لغو تحریم‌های هسته­‌ای در گام نهایی منهای برداشته شدن تحریم‌های بانکی و نفتی کنگره گشایش چندانی در وضعیت اقتصادی جامعه ایجاد نخواهد کرد. این انتظار وجود داشت که در قبال امتیاز مهمی که در رابطه با مشروط شدن حق غنی­‌سازی کشور به طرف مقابل داده شده، دست­‌کم باید تحریم‌های اصلی نفتی و بانکی در گام نهایی برداشته می­‌شد. جدای از موضوع هسته­‌ای به نظر می­‌رسد مقامات آمریکایی علاقه­‌مندند توافق ژنو اولین قدم در تغییر ماهیت دولت ایران باشد. این نکته­‌ای است که توماس فریدمن، سرمقاله­‌نویس روزنامه نیویورک تایمز، در سرمقاله این روزنامه در تاریخ 2 آذرماه 1392 (23 نوامبر 2013) به آن اشاره می­‌کند. اگر ما بتوانیم یک معامله هسته­‌ای بی‌عیب و نقص با ایران داشته باشیم که همزمان راه ایران را برای بازگشت به اقتصاد جهانی باز کند، مقامات دولت آمریکا امیدوارند گروه‌های ذی­نفع من جمله بازیگرانی که خواهان تعامل با آمریکا و غرب هستند در داخل ایران قدرت بگیرند و شروع به تغییر ماهیت رژیم کنند.[5] If we can get an airtight nuclear deal that also opens the way for Iran’s reintegration into the global economy, American officials hope that different interest groups — including more stakeholders in engagement with the U.S. and the West — will be empowered inside Iran and start to change the character of the regime. در جلسه استماع 21 آذر کمیسیون بانکداری سنای آمریکا دیوید کوهن، معاون وزارت خزانه­‌داری این کشور که همراه وندی شرمن به این جلسه دعوت شده به موضوع استفاده از فشارهای مردمی برای تغییر سیاست‌های دولت ایران نیز اشاره می‌کند: کوهن: اولین گام "طرح اقدام مشترک" شرایط اقتصادی ایران را بهبود نمی­‌بخشد، اما مردم ایران با شور و هیجان از آن استقبال کردند، چرا که به اعتقاد من، نگاه مردم ایران به این مسئله، از منظر نشانه­‌ای از پتانسیل بهبود اقتصادی است که در پیش رو دارند. بنابراین صادقانه بگویم تصور می‌کنم چنانچه در طی شش ماه آینده با توجه به آنچه که مردم ایران از فحوای "طرح اقدام مشترک" دریافته‌­اند، چنانچه دولت ایران به طور جدی در مورد برنامه هسته­‌ای وارد مذاکره شود تا تحریم­‌های واقعی را بردارند، با توجه به پتانسیل موجود، دولت با اعمال فشار مضاعف مردم روبرو خواهد بود. COHEN: This initial first step joint plan of action will not improve the economic conditions in Iran. But it was greeted with excitement among the people of Iran because I think they saw this as showing the potential, the prospect for economic improvement down the road. So frankly I think this next 6 months, as the Iranian people see through this joint plan of action that there is the potential if their government negotiates in a serious fashion about the nuclear program to get real sanctions relief. به نظر می­‌رسد گره زدن معیشت مردم به موفقیت در مذاکرات هسته­‌ای بازی در زمین آقای کوهن است. نویسنده: فواد ایزدی، استاد دانشگاه تهران منابع: [1] http://www.foreign.senate.gov/hearings/reversing-irans-nuclear-program [2] http://www.fednews.com/ [3] http://www.banking.senate.gov/public/index.cfm?FuseAction=Hearings.Hearing&Hearing_ID=627775a7-ddae-470d-8aad-729450acbcb9 [4] http://foreignaffairs.house.gov/hearing/iran-nuclear-deal-does-it-further-us-national-security [5] New York Times, 23 November 2013, http://www.nytimes.com/2013/11/24/opinion/sunday/friedman-oh-brother-big-brother-is-back.html?_r=0 انتهای پیام/ص