ستاره‌های ای‌نماد امسال روشن می‌شوند

از دوران حضورش در مجلس به عنوان نماینده و رییس کمیته مخابرات او را می‌شناختیم و همین شناخت ما را با یک تماس تلفنی، چند ساعت بعد و بدون تشریفات زاید و زننده راهی دفترش می‌کند. رمضانعلی صادق‌زاده، رییس مرکز توسعه تجارت الکترونیکی خوب می‌داند چطور با رسانه‌ها صحبت کند که صحبت‌هایش چالشی به وجود نیاورد. هنگام خوشامدگویی و نیز در طول گفت‌وگو لبخند از لبانش محو نمی‌شود. در صحبت‌هایش هم خبری از گوشه‌کنایه‌های تند و انتقادهای معمول نیست و از کنار بسیاری از مشکلات به‌راحتی با همان لبخند همیشگی می‌گذرد. برخلاف برخی مدیران که بعد از پایان گفت‌وگو و خاموش شدن ضبط تازه نطقشان باز شده و افشاگر می‌شوند و کلی حرف‌های تند و جدید (و البته غیر قابل نشر) می‌زنند، او با پایان گفت‌وگو نیز خونسرد است و لحنش تغییری نمی‌کند. وقتی از او در خصوص علت هجمه‌های اخیر در خصوص نحوه نماد اعتماد الکترونیکی می‌پرسیم، با خونسردی شانه‌هایش را بالا می‌اندازد و می‌گوید: «برخی می‌خواهند خارج از نظارت فعالیت داشته باشند.» رییس مرکز توسعه تجارت الکترونیکی بزرگ‌ترین چالش خود را در یک سال و نیمی که از فعالیتش در این سمت می‌گذرد، ناهماهنگی برخی نهادهای اجرایی می‌داند و معتقد است این نهادها باید با هم همکاری بیشتری داشته باشند تا بتوانند هم تسهیل تجاری را انجام دهند و هم در حمایت از مصرف‌کننده اثرگذار باشند. این استاد دانشگاه خواجه‌نصیر تلویحا تاکید دارد که برخی صرفا منافع کسب‌وکارهای اینترنتی را مد نظر قرار می‌دهند، در‌حالی‌که این کسب‌وکارها سوی دیگری نیز دارند که آن مصرف‌کننده است و مطابق قانون دولت و مشخصا وزارت صمت، وظیفه حمایت از مصرف‌کنندگان را نیز بر عهده دارد و بسیاری از اقدامات و مجوزها و نمادها هم برای حفظ منافع مردم است. *برای شروع در خصوص نحوه اعطای نماد اعتماد الکترونیکی توضیح دهید و بگویید چه اقداماتی برای دریافت این نماد توسط صاحبان کسب‌وکارهای فعال در فضای مجازی باید انجام شود؟ در حوزه‌های تخصصی باید نهاد اجرایی مربوطه مجوز‌های لازم را صادر کند. برای مثال اگر شرکت یا فردی بخواهد در حوزه بهداشت و درمان مثل حوزه دارو یا غذا فعالیت کند می‌بایست مجوز لازم را از وزارت بهداشت داشته باشد یا اگر شرکتی بخواهد در زمینه تور و گردشگری فعالیت کند طبیعی است که باید مجوز لازم را از سازمان گردشگری داشته باشد. اما اگر بخواهد همین فعالیت را در فضای مجازی نیز انجام دهد ابتدا باید مجوز تخصصی مربوط به حوزه خود را گرفته و بعد نزد ما بیاید تا مجوز برای کار در فضای مجازی نیز دریافت کند و براساس این مجوز به وی نماد اعتماد الکترونیکی اعطا می‌شود و پس از آن می‌تواند درگاه بانکی بگیرد. *در خصوص فین‌تک‌ها که همواره معترض هستند نحوه اعطای نماد و گرفتن درگاه بانکی اینترنتی چگونه است؟ در خصوص فین‌تک‌ها حوزه تخصصی بانکی است، پس باید مجوز لازم را از نهاد تخصصی مربوطه یعنی بانک مرکزی اخذ کنند تا ما بتوانیم به آنها نماد اعتماد الکترونیکی بدهیم. *تا کنون اما فین‌تک‌ها این کار را انجام نداده‌اند، درست است؟ بانک مرکزی ممکن است درگاه پرداخت اعطا کند که البته ما مطلع نیستیم، اما روال کاری بر اساس قانون آن چیزی است که خدمتتان عرض کردم. *پس فین‌تک‌ها بر چه اساسی دارند بدون داشتن نماد اعتماد از درگاه پرداخت الکترونیکی استفاده می‌کنند؟ از این موضوع بی‌اطلاعم و در این زمینه باید بانک مرکزی پاسخگو باشد. *آیا قانون به شما این اختیار را داده که اگر کسی نماد اعتماد الکترونیکی نداشت اما درگاه دریافت کرده بود، بتوانید اقدامی کنید؟ خیر. ما صرفا مرجع صدور هستیم و برای برخورد مراجع دیگر مانند قوه قضاییه، نظارت بر اماکن و پلیس فتا پیش‌بینی شده است. همچنین مرکز تخصصی مربوطه می‌تواند برخورد کند. برای مثال اگر کسی در زمینه دارو فعالیت می‌کند و مجوز از وزارت بهداشت ندارد، آنگاه وزارت بهداشت شکایت می‌کند و به موضوع رسیدگی می‌شود. ما الان پیش‌بینی می‌کنیم تا 200 هزار فعال در حوزه کسب‌و‌کار در فضای مجازی وجود داشته باشد که فقط به 40 هزار مورد نماد اعتماد الکترونیکی داده شده و طبیعی است که تعدادی هستند که نماد اعتماد ندارند و اگر از آنها شکایت شود طبعا از سمت ما قابلیت رسیدگی وجود ندارد. *همه می‌دانیم که در فضای مجازی صفحات و ‌سایت‌هایی وجود دارند که نماد اعتماد ندارند، اما از درگاه پرداخت سایتی دیگر که نماد اعتماد را گرفته استفاده می‌کنند. آیا با چنین مواردی برخورد می‌کنید؟ اگر موضوع را به ما منعکس کنند، رسیدگی می‌کنیم. ما در سایتمان پنل شکایت داریم که مردم می‌توانند در آن شکایت خود را ثبت کنند؛ حتی اگر در زمینه‌ای که کسب‌و‌کاری مجازی نماد اعتماد گرفته و تبلیغات محصولاتش با جنس فروخته شده مطابقت ندارد نیز به شکایات رسیدگی می‌کنیم. برای مثال، اگر یک کالایی را تبلیغ کرده‌اند اما عین آن کالا را تحویل ندهند، در این حالت خریدار می‌تواند به ما شکایت کند که کسی که نماد اعتماد الکترونیکی دارد این کار را کرده و ما سعی می‌کنیم با کدخدامنشی موضوع را حل کنیم و اگر نشد به سازمان حمایت از مصرف‌کننده یا تعزیرات موضوع را ارجاع می‌دهیم. *اما مواردی به ما گزارش شده که انتقال درگاه نماد اعتماد صورت گرفته و از طریق ‌سایت مرکز توسعه تجارت الکترونیکی نیز ثبت شکایت شده اما در عمل اقدام خاصی صورت نگرفته است. حتما از طرف ما تذکرات لازم داده شده اما دستورالعملی برای حذف نماد اعتماد وجود دارد و اگر کسی تخلفی کرده باشد و دادستان به ما دستور تعلیق دهد، این کار را می‌کنیم. همچنین پلیس فتا یا اماکن اگر بر اساس ضوابطی که دارند به ما اعلام کنند، برخورد کرده و نماد کسب‌و‌کارهای متخلف را ابطال می‌کنیم اما خودمان ضابط قضایی نیستیم. *به این ترتیب اگر مردم شکایتی داشتند، باید از طریق شما اقدام کنند یا از طریق اتحادیه‌ها یا سازمان تعزیرات یا سازمان حقوق مصرف‌کننده؟ از نقطه نظر حقوق شهروندی مانند سایر کسب‌وکارهای سنتی به تمام این‌ها می‌توان شکایت کرد. *آیا همین امر موجب پراکنده‌کاری و موازی‌کاری نمی‌شود؟ ببینید، الان در فضای فیزیکی هم می‌توان این کار را کرد و می‌توان برای شکایت از یک خواربارفروشی هم به صنف مربوطه و هم دادگاه و سایر نهادهای مربوطه مراجعه شود. طبیعتا همین روالی که در فضای فیزیکی وجود دارد در فضای مجازی نیز هست. *به نظر می‌رسد یک نوع ناهماهنگی در خصوص اقدامات دولت در حوزه فضای مجازی وجود دارد. آیا این موضوع را می‌پذیرید؟ واقعیت این است که چون کسب‌وکارهای فضای مجازی مقوله نو و جدیدی هستند، اتحادیه مربوط به آنها نیز تازه شکل گرفته و از سویی سازمان نظام صنفی رایانه‌ای هم در اوایل دهه 80 پا به عرصه گذاشته، بنابراین این ناهماهنگی تاحدودی وجود دارد. از سوی دیگر اتحادیه کسب‌وکارهای اینترنتی نیز سال قبل شکل گرفته، بنابراین چون کار نویی است ممکن است موازی‌کاری هم در آن باشد، اما موضوع اینجاست که همه کارهای حوزه فضای مجازی صنفی نیست. برای مثال یک نفر کار وکالت یا مشاوره می‌کند و در فضای مجازی نیز فعال است، پس دیگر صنفی نیست که بخواهد از طریق اتحادیه عضو صنف شود. بنابراین همه کسب‌وکارهای اینترنتی صنفی نیستند، آن بخشی که صنفی است به آنها مراجعه می‌شود. اما از نظر لوگوی نماد اعتماد چه صنفی باشند یا نباشند قوانین فعلی می‌گویند که باید لوگوی نماد اعتماد را بگیرند. *بحث دیگری که وجود دارد این است که وقتی اصناف و اتحادیه‌ها هستند دیگر چه نیاز به تایید سازمان تجارت الکترونیکی وجود دارد؟ ما و اتحادیه‌ها‌ داخل وزارت صمت هستیم و با هم توافق کردیم که به‌طور همزمان به عنوان یک مسیر عمل کنیم و برای آن دستورالعمل داریم، اما بخشی از کسب‌وکارها در فضای مجازی غیرصنفی هستند. به هر روی توجه کنید که قانون تجارت الکترونیکی و اساس‌نامه مشخص کرده که مرجع گواهی الکترونیکی ما هستیم، پس اتحادیه‌ها فقط می‌توانند پروانه صنفی بدهند و امکان اعطای نماد اعتماد الکترونیکی را ندارند. *دو نگاه نقادانه کاملا متناقض به نماد اعتماد وجود دارد. یک نگاه می‌گوید برای کسب‌و‌کارها با این نماد مانع و بوروکراسی درست شده و نگاه دیگر می‌گوید که اعطای ای‌نماد آن‌قدر سهل و آسان است که با اسکن چند مدرک و یک ایمیل می‌توان آن را دریافت کرد و از این رو چندان اعتبار ندارد؛ کدام‌یک درست است؟ (می‌خندد) آن نگاهی که پیچیدگی‌های دریافت نماد اعتماد را مطرح می‌کند، در یک مقطعی درست بود و مثلا 47 شاخص باید چک‌لیست می‌شد یا برای راستی‌آزمایی فردی که متقاضی نماد اعتماد بود از نظر کد ملی، آدرس پستی و شماره تلفن می‌بایست مکاتبه انجام می‌شد و مرجع پاسخگویی به استعلامات نیز زمان زیادی صرف می‌کردند. بنابراین در آن مقطع چون برخط نبود کاملا این انتقاد وارد بود. الان اما با توجه به اینکه تمام استعلامات برخط شده ظرف چند ساعت و نهایتا تا دو روز پاسخ استعلامات را می‌دهیم. ارتباط ما با ثبت احوال آنلاین است. تلفن را از طریق سامانه شاهکار چک می‌کنیم و آدرس را به وسیله شرکت پست به‌صورت آنلاین چک می‌کنیم و ضمانت‌نامه‌ای را که در دفتر اسناد رسمی برای تعهد می‌بایست امضا شود نیز از طریق فرمی که وجود دارد در حوزه پیشخوان دولت امضا کرده و برای ما می‌فرستند؛ یعنی ما فرایندها را به قدری تسهیل کردیم که از نظر اجرایی انتقاد را قبول نداریم. برخی می‌گویند چون صدور آسان شده، نماد اعتماد مشکل دارد یا قابل اعتماد نیست. باید بگویم خیر این‌طور نیست، ما مبنا را بر برائت گذاشتیم و به ساده‌ترین شکل دریافت نماد را میسر کردیم و فقط حرفمان این است که فرد باید در این فضا شناسنامه‌دار باشد. *باوجود آنکه شرایط اعطای نماد اعتماد تا این حد تسهیل شده، پس چرا باز هم هجمه‌های زیادی در خصوص نحوه اعطای ای‌نماد وجود دارد و برخی می‌گویند شرایط مناسب نیست؟ شاید برخی می‌خواهند خارج از نظارت فعالیت داشته باشند که خداوند در این زمینه داناست. برخی نیز می‌خواهند شماره تلفن و کد پستی ثبت‌شده نداشته باشند که قانون به ما به عنوان حاکمیت چنین اجازه‌ای نداده است. شاید این اعتراض‌ها به این دلیل است که نمی‌خواهند تحت نظارت باشند ولی ما چون در این وزارتخانه سازمان حمایت از مصرف‌کننده را داریم، باید به آنها کمک کنیم که حمایت لازم را داشته باشند. این موضوع هم به نفع کسب‌وکار و هم به نفع مردم است؛ کسب‌وکارها با این روند طرف اعتماد مردم قرار می‌گیرند و از طرفی هم ما به مردم توصیه می‌کنیم از ‌سایت‌هایی که نماد اعتماد ندارند خرید نکنند، چون اگر بعدا به مشکل بخورند امکان اینکه کسی به دادشان برسد وجود نخواهد داشت. *در خصوص ضوابط جدید اعطای درگاه در هیات مقررات‌زدایی نیز مسایل مختلفی مطرح می‌شود و برخی موافق یا مخالف هستند. شرایط در این زمینه چگونه است؟ اولا که هنوز مذاکرات ادامه‌ دارد و مطالب به جمع‌بندی نرسیده است. موضوع از این قرار است که می‌گویند وقتی درگاه پرداختی را مستقیم از بانک بگیریم برایمان راحت‌تر است که این موضوع درست است. اما وظیفه قانونی و حاکمیتی ما چنین اجازه‌ای را نمی‌دهد و ما در حوزه کسب‌وکار موظف به صدور گواهی الکترونیکی هستیم تا این کسب‌وکارها را شناسنامه‌دار کنیم. برخی می‌گویند این کار را بانک مرکزی به نمایندگی از شما انجام می‌دهد اما از نظر ما بانک مرکزی وظیفه خود را داشته و کار بانکی می‌کند و ما نیز وظیفه خودمان را انجام می‌دهیم. همان‌طور که ما نمی‌توانیم کار بانک مرکزی را انجام دهیم و خواستار واگذاری درگاه‌های پرداخت باشیم، آنها نیز نمی‌توانند کار ما را انجام دهند. قانون تکلیف هر نهاد اجرایی را مشخص کرده و هرکس باید کار خودش را انجام دهد. در حال حاضر تمام انتقادات این است که حلقه وزارت صنعت حذف شود و مستقیما کسب‌و‌کارها با بانک مرکزی طرف شوند، یعنی شاپرک و pspها مستقیما با کسب‌وکارها طرف شوند. اعتقاد ما این است که قوانین فعلی اجازه این کار را نمی‌دهد. *آیا نماد اعتماد الکترونیکی به کسب‌وکارهای شکل‌گرفته بر بستر شبکه‌های اجتماعی و اپ‌های فعال در حوزه کسب‌وکار نیز اعطا می‌شود؟ معتقدیم اگر آنها را شناسنامه‌دار کنیم و بیایند از ما نماد اعتماد بگیرند، کسب‌وکارشان بیشتر رونق پیدا کرده و مردم اعتماد بیشتری پیدا می‌کنند. البته ما برای شبکه‌های اجتماعی و پیام‌رسان‌هایی که دارای مجوز هستند مجوز اعطا می‌کنیم. ممکن است کسی از ما نماد اعتماد برای سامانه‌ای گرفته باشد و از طریق همان در اینستاگرام برای خود تبلیغ کند، اما توصیه ما این است که چنین کاری نکنند و اطلاع‌رسانی هم کرده‌ایم. برای مثال فرض کنید فردی از ما برای سایتش نماد اعتماد گرفته و آن را با وجود فیلتر بودن تلگرام در این شبکه اجتماعی هم قرار داده است. ما در خصوص این موارد اخطارهای لازم را داده و خاطرنشان کرده‌ایم که لوگوی نماد اعتماد برای سایت‌ها و سامانه‌های مجاز است. در زمینه اپلیکیشن‌ها نیز ما هنوز وارد نشده‌ایم و زمینه فعالیتمان بیشتر سامانه‌ها بوده است البته قانون می‌گوید باید کل فضای مجازی را بررسی کنیم و برخی سامانه‌ها مجوزی را که از ما گرفته‌اند در اپ‌های خود هم قرار داده‌اند. اما ما فعلا به‌طور خاص به حوزه اپلیکیشن‌ها وارد نشده‌ایم. *برای اینفلوئنسرها که به نوعی تبلیغات می‌کنند نیز نماد اعتماد اعطا می‌کنید و سازوکارش را دارید؟ حوزه کاری این افراد، تبلیغات کالا و خدمات است نه عرضه مستقیم آن. لذا در حوزه تبلیغات ما مرجع تخصصی را وزارت ارشاد می‌دانیم و باید مجوز ارشاد داشته باشند تا ما امکان دریافت نماد اعتماد الکترونیکی را برای آنها بررسی کنیم. البته تمرکز ما بر فعالانی است که در پیام‌رسان‌ها و شبکه‌های اجتماعی که از داخل کشور مجوز دارند که فعالان تلگرام و اینستاگرام را شامل نمی‌شود. *در زمینه رتبه‌بندی نماد و ستاره‌هایی که در کنار نماد اعتماد قرار دارد انتقادهای زیادی وجود دارد و گفته می‌شود سال‌ها است به همه کسب‌وکارها دوستاره داده شده که منطقی نیست و اصلا تعریف و کارکرد این ستاره‌های خاموش نیز روشن نیست؟ این انتقاد وارد بود چون در سال‌های گذشته همیشه همان دوستاره بود، اما رتبه‌بندی جزو برنامه‌هایی است که قصد داریم امسال به سرانجام برسانیم و آنهایی را که دارای لوگوی نماد اعتماد هستند براساس رضایت جلب‌مشتری و نظرات مصرف‌کننده از جنبه شکایات واصله رتبه‌بندی می‌کنیم. هرچه در خصوص یک کسب‌وکار شکایت کمتر بوده و تراکنش بالاتر باشد از یک تا پنج رتبه‌بندی می‌شوند و محوریت ما اعتماد مشتری در این رتبه‌بندی است و طبیعتا میان شرکت‌ها نیز رقابتی برای بالا بردن رتبه و دریافت ستاره ایجاد می‌شود. ما بررسی می‌کنیم که مثلا یک کسب‌وکار اینترنتی در سال گذشته چند شکایت داشته و در چه تعداد از شکایات رضایت مشتری جلب شده و این ها جزو شاخص‌های مهم ما است. البته در این فرایند زمان نیز نقش دارد و اینکه چه مدت فعالیت داشته باشند هم مهم است. به علاوه امکان اینکه تعداد ستاره‌های یک سایت به دلیل نامناسب بودن فعالیتش کاهش یابد نیز وجود دارد. در این رتبه‌بندی محوریت اصلی ما اعتماد مشتری به کسب‌وکار است. *به عنوان سوال آخر، مهم‌ترین چالشی که در این یک سال و نیمی که از فعالیتتان می‌گذرد با آن مواجه بوده‌اید چه بوده است و برای حل آن چه می‌توان کرد؟ من معتقدم که نهادهای اجرایی باید با هم هماهنگی بیشتری داشته باشند تا بتوانند هم تسهیل تجاری را انجام دهند و هم بتوانند در زمینه حمایت از مصرف‌کننده نظارت کنند تا مردم متضرر نشوند. اگر هر کسی کار قانونی خود را بر اساس قوانین و مقررات انجام دهد و در حوزه دیگری ورود نکند مشکلی پیش نمی‌آید. (منبع:عصرارتباط)