روزنامه‌نگاری پهپادی چیست؟

۷ خرداد ۱۳۹۷ - ۱۱:۱۶ با ورود «روزنامه‌نگاری پهپادی» به میدان، این سوال به وجود آمده که آیا باید این گونه جدید را یک انقلاب در حرفه روزنامه‌نگاری دانست یا آن را تنها یک مُد و روش ساده در ضبط تصاویر تلقی کرد؟ به گزارش خبرنگار مهر، بعد از ظهر امروز دوشنبه ۷ خرداد نشستی تخصصی با عنوان «روزنامه‌نگاری پهپادی» دفتر مطالعات و برنامه‌ریزی رسانه‌ها و با حضور تنی چند  از کارشناسان و مدیران حوزه فناوری اطلاعات و هلی شات و نیز رسانه، برگزار می‌شود و شاید این نخستین بار باشد که از این نوع ژورنالیسم، در کشور نام برده می‌شود چه برسد به اینکه درباره محتوای آن پیشتر بحث و تبادل نظری صورت گرفته باشد. آنگونه که اعلام شده، قرار است در این هم‌اندیشی موضوعاتی از قبیل بسط و توسعه استفاده از پهپاد برای روزنامه‌نگاری، چالش‌های عمده به کارگیری از پهپادها برای جمع آوری اطلاعات، مسئله رعایت حریم خصوصی افراد و آزادی‌های مدنی در به کارگیری دوربین‌های هوایی و آشنایی با نحوه کار پهپادها، مورد بحث و بررسی قرار گیرد و آشنایی با روزنامه‌نگاری پهپادی، ضرورت آموزش تکنولوژی نوین پهپاد در روزنامه‌نگاری و جمع آوری اطلاعات در دانشگاه‌ها و موسسه‌های آموزشی، مزیت‌های عمده بهره‌گیری از پهپاد در ژورنالیسم، رعایت استانداردهای اخلاقی و حفظ حریم خصوصی افراد در استفاده از سیستم‌های پهپاد و بررسی قانونمند کردن جمع‌آوری اطلاعات از طریق پهپاد هم از محورهای اصلی بحث در این نشست، عنوان شده است. حدود دو، سه هفته پیش و در جلسه‌ای که با حضور خبرنگاران حوزه رسانه و به میزبانی محمد سلطانی‌فر، معاون امور مطبوعاتی وزارت ارشاد برگزار شد، او با طرح اهمیت پرداختن به این نوع ژورنالیسم، از برنامه‌های معاونت متبوعش و دفتر مطالعات و برنامه‌ریزی رسانه‌ها (که از زیرمجموعه‌های معاونت یادشده به شمار می‌رود) برای بسط و توسعه مفهومی و نظری «روزنامه‌نگاری پهپادی» سخن گفت و به نظر می‌رسد برگزاری نشست امروز هم پیرو تاکید سلطانی‌فر در این باره، بوده باشد. از این مقدمات که بگذریم، سوال اصلی این است که اساساً «روزنامه‌نگاری پهپادی» چیست و به چه کاری می‌آید؟ «حمید رضا نـجفی زینی» پژوهشگر ارتباطات و فارغ‌التحصیل مقطع دکتری «علوم اطلاعات و ارتباطات» از دانشگاه دیژون فرانسه در یادداشتی، تلاش کرده به این پرسش و سوالاتی دیگر درباره این تِرم جدید در حرفه روزنامه‌نگاری، پاسخ دهد که متن این مقاله در زیر از نظر مخاطبان می‌گذرد: ما پیشتر با پهپادهای جنگی آشنا شده‌ایم. پهبادهای شهری یا کوادکوپترهایی را نیز که در تهیه مستندها، پروژه‌های تبلیغاتی، برنامه‌های گردشگری، مسابقه‌های ورزشی یا حتی جشن‌ها و مراسم مورد استفاده قرار می‌گیرند، کم و بیش دیده‌ایم. حالا خبرنگاری با پهپاد یا به اختصار، «پهپادنگاری» وارد میدان شده و این سؤال را پیش آورده که آیا باید آن را یک انقلاب در این عرصه دید یا تنها یک مد و روش ساده در ضبط تصاویر در نظر گرفت؟ *** «پهپاد روی پارک بزرگ ملی ایگل بلاف (Eagle Bluffs) میسوری در پرواز است. یک دانش‌آموز، کنترل به دست، پهپاد را با دقت به نقاط مختلف می‌کشاند: او خلبان است. بعد از چند دقیقه رفت و برگشت در آسمان، پهپاد روی زمین می‌نشیند. ماموریت انـجام شد: او از همه زوایای علفزار فیلم برداشته. تصاویر به همان کیفیت تصاویر هلی‌کوپتر برای شبکه‌های تلویزیونی هستند...». این بخشی از پروژه ۲۵ هزار دلاری روش‌های استفاده از پهپاد و برنامه «پهپادنگاری» یا همان روزنامه‌نگاری پهپاد است. پروژه مذکور ۵ سال طول کشیده و مراحل تجربی خودش را از در سراسر جهان – از یک واحد تحقیقاتی در نبراسکای آمریکا گرفته تا تظاهراتی در خیابان‌های ورشو یا ریودوژانیرو - می‌گذراند. مدیر پروژه در این باره می‌گوید: «برای این کار، بیش از هر چیز، باید به بازی‌های ویدیویی عادت داشت، ارتفاع را تنظیم کرد، چرخش‌ها را کنترل کرد و کیفیت تصاویر را مد نظر داشت». این روش ضبط تصاویر مورد توجه روزنامه‌نگاران پاکستانی و به ویژه‌ کره‌ای برای ضبط تصاویر منطقه حایل بین دو کره قرار گرفته است. در ایالات متحده دو دانشگاه هدایت پهپاد را به دانشجوهای روزنامه‌نگاری آموزش می‌دهند. گری کبل (Gary Kebbel) استاد دانشگاه نبراسکا - که در سال ۲۰۱۱ لابراتوار پهپادنگاری را تاسیس کرده است - فکر می‌کند پهباد یک امتیاز ویژه برای اخبار محلی است: «ما اولین گزارش‌هایمان را از خشکی‌های نبراسکا از ارتفاع ۱۲۰ متری گرفتیم. یک روزنامه‌ محلی از این طریق می‌تواند سریع و راحت زاویه دید دیگری از یک رویداد را نشان دهد». در زمستان سال ۲۰۱۶ صدها روزنامه‌نگار طی چهار دوره آموزش روزنامه‌نگاری در آمریکا، آموزش خلبانی پهپاد دیدند. آخرین اکتشافات و تازه‌های تکنولوژی معرفی شدند و روش خوانش نقشه‌های هوایی و جلسات پرواز آموزش داده شد و همچنین، درباره استفاده از این دستگاه‌ها، در موضوعات گوناگون بحث و تبادل نظر شد: چه وقت می‌توانیم به طور قانونی از آن‌ها استفاده کنیم؟ تا چه اندازه به حریم خصوصی احترام می‌گذارند؟ چه موقع می‌توان پهپادها را به پرواز درآورد، بی‌آنکه ریسک اتهام به نفوذ به حریم خصوصی وجود داشته باشد؟ بی‌شک برای پرواز با اهداف غیرتفریحی و سرگرمی، باید مجوز کسب کرد: آیا هر بار باید مجوز گرفت؟ آیا فیلم‌ها و عکس‌هایی که بدون مجوز پرواز گرفته شده‌اند نیز غیرقابل انتشارند؟ آیا می‌شود در مواردی از دریافت مجوز سرباز زد؟ شبکه CNN در سال ۲۰۱۵ مجوز استفاده از پهبادهای حامل دوربین در فضاهای شهری را از آژانس فدرال هوانوردی گرفت. مدیر پهپادهای CNN Air می‌گوید: «قبل از هر مورد استفاده از پهپاد، بررسی می‌شود که آیا استفاده از پهپادها می‌تواند به فهم بهتر موقعیت توسط بیننده‌ها کمک کند یا خیر. اگر نه، آن‌ها را به کار نمی‌گیریم». در فرانسه فوق‌لیسانس روزنامه‌نگاری و رسانه‌های دیجیتال دانشگاه لورن (Lorraine) به دانش‌آموزانش استفاده از پهپاد را برای ضبط تصاویر آموزش می‌دهد. در پاریس، سردبیر وب‌سایت «L'express» می‌خواهد این آزمایش را - با فیلمبرداری خبرنگارانش از کنسرت‌ها و مسابقات دوچرخه‌سواری توردوفرانس - انـجام دهد. *** اتفاقاتی که از آن‌ها نام برده شد، ما را امیدوار می‌کنند که با بهره گرفتن از این فن‌آوری، آینده بهتری برای روزنامه‌نگاری متصور شویم. اما این تمام ماجرا نیست، چون پهپادنگاری غیر از موافقان، مخالفان زیادی نیز دارد. نظر مدافعان گزارشگری با پهباد از طریق روزنامه‌نگاری پهپاد می‌توان به زوایای دید تازه و بی‌سابقه‌ای از رویدادها دست یافت. طبیعی است که وقایع‌نگاری از زاویه بالا، بُعد دیگری از وقایع را در اختیار ما قرار می‌دهد. فوران یک آتشفشان، وقوع سیل یا جریان یک تظاهرات خیابانی از آسمان (چنانکه پیشتر با بهره از ابزار دیگری مثل هلی‌کوپتر) صورت می‌گرفت، می‌تواند بخشی از این نوع وقایع‌نگاری باشد. رویایی‌ترین حالت برای روزنامه‌نگاران، پهپادی است که بتواند روی مناطق ممنوعه برای رسانه‌ها به پرواز درآید. شبکه ۹ استرالیا در سال ۲۰۱۱ یک پهباد را - بدون داشتن مجوز فیلمبرداری - روی جزیره کریسمس به پرواز درآورد و از وضعیت ناگوار مهاجرین فیلم گرفت. یکی از شهروندان ترک نیز با یک پهپاد از ناآرامی‌های میدان تقسیم استانبول فیلم می‌گرفت که دستگاهش توسط پلیس سرنگون شد! پهپادها امکان فیلمبرداری روی نواحی خطرناک مثل نواحی جنگی را نیز فراهم می‌سازند تا به این ترتیب، از جان گزارشگر محافظت شود. از دیگر مزایای آن، هزینه پایین‌ در مقایسه با اجاره هلی‌کوپتر است. ضمن‌ اینکه از جنبه زیست‌محیطی نیز مقرون به صرفه‌تر است. نظر مخالفان گزارشگری با پهباد امکانات فن‌آورانه (فاصله پرواز یا عمر باتری) هنوز اجازه عمل کامل را نمی‌دهند. نمونه‌های ابتدایی‌تر پهپادها (کوادکوپترها) بیش از ۱۷ دقیقه نمی‌توانند پرواز کنند که این برای فیلمبرداری کامل از یک رویداد، کافی به نظر نمی‌رسد. پرواز در ارتفاع بالا یا پرواز روی مناطق پرجمعیت از محدودیت‌های این پرنده‌هاست و همیشه امکان از دست دادن تماس بصری با پهپاد و خارج شدن آن از میدان دید نیز وجود دارد. پهپادنگاری، ۱۰ درصد خبرنگاری، ۳۰ درصد ویدیو و ۶۰ درصد خلبانی است. پس اصل بر هدایت و کنترل دستگاه است. در شبکه ملی ABC استرالیا، یک خلبان (هدایتگر پهپاد) برای کار با روزنامه‌نگارها استخدام شد. شبکه اکسپرس فرانسه برای انـجام یکی از پروژه‌های خود «Drone it» پنج تیم را در خلال ۳ ماه به کار گرفت؛ ۴ پهباد دچار نقص فنی شدند یا دچار تصادف و سقوط شدند و تنها یکی از آن‌ها تعمیر شد. یکی از مشکلات دیگر، کیفیت تصاویر است. دوربین‌های نصب شده روی پهپادها با وجودی که کیفیت HD دارند، تثبیت نمی‌شوند و به خاطر لرزش پهپادها، آن‌ها هم می‌لرزند. بنابراین باید تصاویر برودکست برای تلویزیون را فراموش کرد و صرفاً از آنها برای ویدیوهای روی وب‌سایت‌ها بهره برد. استفاده از پهپاد برای خبرنگاری، مشکلاتی را از جنبه احترام به حریم خصوصی و حفظ اطلاعات شخصی ایجاد می‌کند. پرواز روی املاک شخصی یا جاسوسی از سلبریتی‌ها توسط پاپاراتزی‌ها نیز از مخاطرات آن است. مدافعان حقوق مدنی بیم آن دارند که از پهپادها به عنوان ابزاری برای جاسوسی استفاده شود. خطرات ناشی از سقوط پهبادها در مناطق مسکونی را نیز نباید نادیده گرفت! سقوط پهپادها کم پیش می‌آید، با وجود این قبول ریسک آن بسیار خطرناک است. در ۱۱ سپتامبر سال ۲۰۱۳، در حالی که اسپانیایی‌ها در جشن ملی کاتالونیا در خیابان دور هم جمع شده بودند، یک کوادکوپتر ۵، ۶ کیلویی که از مراسم تصویربرداری می‌کرد، ناگهان به دلیل نقص فنی به داخل جمعیت سقوط کرد.  پهپاد که فقط در عرض چند ثانیه از ارتفاع ۳۰ متری به زمین رسید، از چند سانتی‌متری صورت دخترکی که از حادثه شوکه شده بود، گذشت. علت این سقوط، نقص در باتری گزارش داده شد. در هر حال نباید فراموش کرد که هرچند پهپادنگاری زاویه تصویربرداری از بالا را در اختیار ما می‌گذارد، اما قبلاً با امکانات دیگری این امر صورت می‌گرفت و این، اتفاق تازه‌ یا نوع جدیدی از روزنامه‌نگاری، خبرنگاری یا گزارشگری نیست! ضمن اینکه اخذ مجوز از مراجع ذی‌ربط نیز پروسه‌ای طولانی، زمان‌بر و پردردسر است. از عمده‌ترین چالش‌های پهپادنگاری، موانع قانونی است. استرالیا از پیشگامان وضع قوانین پهپادنگاری در سال ۲۰۰۲ است. در فرانسه، ۱۰ سال بعد، یعنی در سال ۲۰۱۲ استفاده از پهپادها در آیین‌نامه‌های قانونی گنجانده شد: «برای خلبانی پهباد باید آموزش‌های ویژه داشت و برای موارد خارج از بازی و تفریح، نیاز به اخذ مجوز است». در آمریکا در بعضی ایالت‌ها برای به پرواز درآوردن پهپادها باید مجوز صاحب زمینی را که پهپاد روی آن به پرواز درمی‌آید، داشت. در ۲۸ ایالت آمریکا نیز تا سال ۲۰۱۵ به دنبال قانون منع پرواز آنها با اهداف تجاری یا تفریحی بودند، تا جایی که پهپادنگاری در آنها صرفاً به اهداف کشاورزی و زیست‌محیطی محدود شد؛ مثل مهاجرت گوزن‌های برفی، آتش‌سوزی جنگل‌ها یا نفوذ رودخانه می‌سی سی پی. یکی از چالش‌های دیگر، هماهنگ‌سازی قوانین کشورها با یکدیگر در این زمینه است. *** مجموعه این امتیازها و چالش‌ها روند پر کش و قوس را به وجود آورده، تا جایی که از سال ۲۰۱۳ تابحال، در پنج سال اخیر رشد قابل توجهی را در این نوع روزنامه‌نگاری شاهد نبوده‌ایم. سردبیر سرویس گزارش‌های شبکه یک فرانسه (TF۱) در این باره می‌گوید: «در آمریکا رسانه‌ها از هلی‌کوپتر بسیار استفاده می‌کنند، بنابراین طبیعی است که استفاده از پهپادها به دلیل صرفه‌جویی در هزینه‌ها با استقبال مواجه شود. در مقابل، در کشوری مانند فرانسه فرهنگ گزارش هوایی چندان وجود ندارد و مثل شبکه‌های تلویزیونی آمریکایی از هوا سوژه را تعقیب نمی‌کنند. بنابراین تصاویر هوایی پهبادها می‌تواند جنبه سورپریز قضیه را داشته باشد و باعث خشنودی و هیجان بیننده شود. ما چندین دستگاه را امتحان کردیم ولی نیاز ما را برآورده نکردند. به ویژه در مورد خلبانی و هدایت آن؛ این فن‌آوری هنوز کمی تند و تیز است». مدیر شبکه BFMTV فرانسه معتقد است برای رفع این چالش، روزنامه‌نگارها باید از داخل مدرسه‌های روزنامه‌نگاری آموزش خلبانی این دستگاه‌ها را ببینند. در این بین، آرنو مرسیه (Arnaud Mercier) مدیر گروه کارشناسی ارشد روزنامه‌نگاری دانشگاه متز معتقد است که پهپادها آینده روزنامه‌نگاری فرانسه نیستند. قوانین فرانسه از نظر او در برخورد با این دستگاه‌ها بسیار سختگیرانه‌اند، چون دولت نمی‌خواهد انحصار کنترل هوایی را از دست بدهد. در آفریقا پروژه اسکای کم (Skycam) به روزنامه‌نگاران کمک کرده بدون به خطر انداختن جان خود در مناطق بحران‌زده یا خطرناک، از آنها تصویربرداری کنند و به دولت‌هایی که توان پرداخت اجاره هلی‌کوپتر ندارند، در این مورد یاری برسانند. موانع اصلی در این مورد، ناآشنایی مردم با پهپادها و نبود قوانین یا روشن‌نبودن قوانین مرتبط با پهپادهاست. در آن قاره هرچند هنوز قوانینی در ممانعت از فعالیت پهپادها وضع نشده، اما سوءاستفاده‌های یک آماتور از پهپاد می‌تواند به وضع قوانین بازدارنده در این خصوص بیانجامد. در چین شبکه رسانه‌ای معروف Hubei Media Group از پهپادها در کار تصویربرداری‌های هوایی خود تا حدی بهره می‌برد؛ در حالی‌که سازمانی در مینسوتای آمریکا که متولی چنین عملیاتی بود، دستوری از جانب دولت دریافت کرده که باید فعالیت‌هایش را متوقف کند، زیرا به طور غیرقانونی در فضای هوایی کلاس B فعالیت کرده است. *** آنچه از پیش رو گذشت، گزیده‌ای از مقالات و گزارش‌های مرتبط با پهپادنگاری در پنج سال اخیر بود. با مسایل و مشکلاتی که در روزنامه‌نگاری خود سراغ داریم، چندان خوش‌بینانه به نظر نمی‌رسد که به این عرصه پُرریسک قدم برداریم چرا که اصول این حرفه در کشور ما معطل و معلق و معوق مانده‌اند و مناسب‌تر به نظر می‌رسد که نگاه پهپادنگارانه معطوف خود وضعیت نامساعد روزنامه‌نگاری در ایران شود. منابع: امریکا: یک سمینار درباره «روزنامه‌نگاری پهپاد» در دانشگاه جئورجی، اکتبر ۲۰۱۷، وب سایت Odi.media نه، پهپادها آینده روزنامه‌نگاری نیستند، Wilhem Lelandais-Foyer، مارس ۲۰۱۶، وب سایت lesassisesdujournalisme ترکیب پهپادها و روزنامه‌نگاری همیشه خوب درنمی‌آید، Emmanuel Ghesquier، سپتامبر ۲۰۱۵، وب سایت smartdrones پهپادها: کابوس جدید سلبریتی‌ها؟، Setra، اوت ۲۰۱۴، وب سایت smartdrones پهپادنگاری: مفهومی جدید برای چشم‌اندازهای جدید، Matthew G Thomas، سپتامبر ۲۰۱۴، وب سایت scidev یک پهپاد در کاتالونیا در میان جمعیت سقوط کرد، Nicolas، سپتامبر ۲۰۱۳، وب سایت smartdrones پهپادنگاری فاتح تصاویر هوایی دنیا، A. Degand، ژوئن ۲۰۱۳، وب سایت رادیو تلویزیون بلژیک فرانسه‌زبان rtbf پهپاد:بهترین ابزار جدید برای روزنامه‌نگاری است؟، Laure CONSTANTINESCO، ژوئن ۲۰۱۳، وب سایت France۲۴ یک رسانه چینی از پهپادهای شهری برای ضبط تصاویر استفاده خواهد کرد، آوریل ۲۰۱۳، Eric، وب سایت smartdrones پهپادها در خدمت روزنامه‌نگاری، Ziad Maalouf، آوریل ۲۰۱۳، رادیو فرانسه پهپادها: وقتی روزنامه‌نگاری به پرواز درمی آید، Simon SOUBIEUX، فوریه ۲۰۱۶، وب سایت مدرسه روزنامه‌نگاری تور نمایشگاه پهپادها، Jean Phillippe Louis، ۲۰۱۳، وب سایت Vanityfaire کد خبر 4307925 برچسب‌ها مطالب بیشتر از سراسر وب '); })(document);